وَقَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ آمِنُوا بِالَّذِي أُنْزِلَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَجْهَ النَّهَارِ وَاكْفُرُوا آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿۷۲﴾ وَلَا تُؤْمِنُوا إِلَّا لِمَنْ تَبِعَ دِينَكُمْ قُلْ إِنَّ الْهُدَى هُدَى اللَّهِ أَنْ يُؤْتَى أَحَدٌ مِثْلَ مَا أُوتِيتُمْ أَوْ يُحَاجُّوكُمْ عِنْدَ رَبِّكُمْ قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ﴿۷۳﴾ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ﴿۷۴﴾
و می گفتند یک گروه از اهل کتاب ایمان را اشکار کنید به آنچه نازل شده بر اهل ایمان در اول روز و انکار کنید در آخر وقت شاید ایشان باز گردند ﴿۷۲﴾
و قبول نکنید سخن هیچ کسی را مگر کسی را که پیروی کند دین شمارا بگو هرآئینه دین حق (صرف) دین اللّه تعالی است (آیا) داده می شود دیگری را مانند آنچه داده شده به شما و یا غالب شوند ایشان بر شما در نزد پروردگار شما بگو هرآئينه فضل (هدایت) در دست اللّه تعالی است می دهد آنرا هرکرا خواهد و اللّه تعالی دارای فضل وسیع داناست بر هر چیز ﴿۷۳﴾
خاص میگرداند اللّه تعالی به رحمت خود (وحی و پیغمبری) هرکرا خواهد و اللّه تعالی دارای فضل عظیم است ﴿۷۴﴾
[۷۲] در این بیان قباحت ششم و تنبیه است آنها برای گمراه کردند آن مومنین حیله می کردند که اول با آنها در دین شریک بودند ولی این حیله ایشان بالای صحابه هیچ اثر نداشت ایمان ایشان محکم بود - و حاصل این حیله این بود که در آغاز روز اظهار ایمان نمایید و در پایان روز اعلان کفر کنید پس این مردم (صحابه) نیز به تقلید شما مرتد گردند - ولی ایمان صحابه به تقلید بنا نه بود -
[۷۳] در این بیان قباحت هفتم با تنبیه است - آن این است آنها به خردان (کوچک) خود می گفتند که کسانی که مخالف طریقه شما اند (سخن های نو میگویند) سخن آنها را قبول نه کنید - صرف از ملایان (پیشین) خود قبول کنید - دیگر اینرا می گفتند که بزرگی و پیغمبری حق ما است به کسی دیگری داده نمی شود علم ما بسیار است کسی دیگری برما غالب شده نمی تواند - جواب سخن اول این است - قُلْ إِنَّ الْهُدَى هُدَى اللَّهِ - و جواب سخن دوم این است ـ قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللَّهِ آه - (وَلَا تُؤْمِنُوا) این خطاب عام برای خردان خود بود و قالوا پیش از این پنهان است - قول دوم این است که این خاص است برای آن کسانی که در آیت پیش به آنان گفته بودند که آمنو بالذی انزل علی الذین آمنوا - به توجیه اول از الی لمن تبع دینکم ، ملاهای قدیمی یهود مراد است و به توجیه دوم آن کسانی مراد اند که آنان به نبی آخری ایمان آورده اند (أَنْ يُؤْتَى أَحَدٌ) به قول قبلی اینجا همزه استهفام انکاری است مراد از (مِثْلَ مَا أُوتِيتُمْ) نبوت ، علم و فضیلت است و قول دیگر این است که این مفعول است برای لاتؤمنو و لِمَنْ تَبِعَ استثناء مقدم است از أَحَدٌ قول سوم این است که هدی اللّه بدل است از الهدیٰ و آن یؤتیٰ خبر است برای أَنْ -
[۷۴] مراد از فضل ایمان و هدایت است و مراد از رحمت وحی و دادن نبوت است -