إِذْ يُرِيكَهُمُ اللَّهُ فِي مَنَامِكَ قَلِيلًا وَلَوْ أَرَاكَهُمْ كَثِيرًا لَفَشِلْتُمْ وَلَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَلَكِنَّ اللَّهَ سَلَّمَ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ﴿۴۳﴾ وَإِذْ يُرِيكُمُوهُمْ إِذِ الْتَقَيْتُمْ فِي أَعْيُنِكُمْ قَلِيلًا وَيُقَلِّلُكُمْ فِي أَعْيُنِهِمْ لِيَقْضِيَ اللَّهُ أَمْرًا كَانَ مَفْعُولًا وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ ﴿۴۴﴾

وقتیکه نشان میداد به تو ایشانرا اللّه تعالٰی در خواب تو اندکی و اگر نشان میدادی به تو ایشانرا بسیار البته بزدل میگردیدید و با یکدیگر اختلاف میکردید در باره جنگ و لیکن اللّه تعالٰی نجات داد شما را (از بزدلی و اختلاف) هرآئینه اللّه تعالٰی داناست به سخن های که در سینه هاست ﴿۴۳﴾
و وقتیکه که نشان داد به شما ایشان را چون روبرو شدید در چشمهای شما اندکی و اندک نشان داد شما را در چشم های ایشان تا به انجام رساند اللّه تعالٰی کاری را که بود مقرر شده و بسوی اللّه تعالٰی باز گردانیده میشود کار ها ﴿۴۴﴾

[۴۳] این علت سوم آن دعوی است مطلب آن اینست که برای نبی صل اللّه وعلیه وسلم در خواب نشان داد که کافران اندک اند اگر بسیار برای ایشان نشان میداد پس احتمال جنگ نبودن بود از وجه ترسیدن شما لیکن اللّه تعالٰی به این طریقه سبب جنگ و غنیمت را ساخت از این سبب در غنیمت اختیار خود را نکنید - سوال: کافران بسیار بود پس اندک نشان دادن ایشان در ظاهر دروغ است؟ جواب: بناء خواب به امور باطنی میباشد پس در حقیقت کافران اندک اند از وجه سبک بودن و ذلیل بودن ایشان نزد اللّه تعالٰی یا از این سبب که بعضی قتل شد و بعضی ایمان آورد (إِنَّهُ عَلِيمٌ) بغیر واو ذکر کرد زیرا که این دلیل ملازمی پیش است که در لواراکم آه است -
[۴۴] این علت چهارم برای دعوی است حاصل آن اینست که در میدان جنگ هردو گروه را برای یکدیگر اندک نشان داده است برای آنکه جنگ شود و غنیمت حاصل شود پس در غنیمت جدال مکنید (أَمْرًا كَانَ مَفْعُولًا) در این آیت مراد آن جنگ کردن است و در آیت گذشته (۴۲) مراد آن فتح و غلبه است (يُرِيكُمُوهُمْ) ضمیر فاعل به اللّه تعالٰی راجع است -