قَالَ سَلَامٌ عَلَيْكَ سَأَسْتَغْفِرُ لَكَ رَبِّي إِنَّهُ كَانَ بِي حَفِيًّا ﴿۴۷﴾ وَأَعْتَزِلُكُمْ وَمَا تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَأَدْعُو رَبِّي عَسَى أَلَّا أَكُونَ بِدُعَاءِ رَبِّي شَقِيًّا ﴿۴۸﴾ فَلَمَّا اعْتَزَلَهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَكُلًّا جَعَلْنَا نَبِيًّا ﴿۴۹﴾ وَوَهَبْنَا لَهُمْ مِنْ رَحْمَتِنَا وَجَعَلْنَا لَهُمْ لِسَانَ صِدْقٍ عَلِيًّا ﴿۵۰﴾ وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مُوسَى إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصًا وَكَانَ رَسُولًا نَبِيًّا ﴿۵۱﴾ وَنَادَيْنَاهُ مِنْ جَانِبِ الطُّورِ الْأَيْمَنِ وَقَرَّبْنَاهُ نَجِيًّا ﴿۵۲﴾
گفت ابراهیم علیه السلام سلام جدای باد بر تو زود است که آمرزش طلب کنم برای تو از پروردگار خود هرآئينه او هست بر من بسیار مهربان ﴿۴۷﴾
و یکسو میشوم از شما و از آنچه یامدد میخوانید به جز اللّه تعالٰی و دعا میخواهم از پروردگار خود امید است که نباشم از جهت دعا خواستن از پروردگار خود بدبخت (محروم) ﴿۴۸﴾
پس چون یکسو شد از ایشان و از آنچه می پرستیدند به جز از اللّه تعالٰی بخشیدیم او را اسحٰق و یعقوب و هر یکی را مقرر کرده بودیم پیغمبر ﴿۴۹﴾
و بخشیدیم ایشان را از بسیار رحمت های خود و گردانیده بودیم ایشان را ذکر نیک بلند ﴿۵۰﴾
و یاد کن بر ایشان به طور نصیحت در این کتاب حال موسیٰ علیه السلام را هرآئینه او پاک نگهداشته شده بود و بود رسول نبی ﴿۵۱﴾
و آواز دادیم او را از جانب راست طور و نزدیک ساختیم او را راز دار ﴿۵۲﴾
[۴۷] در این اشاره است که ابراهیم علیه السلام در مقابل تشدد نرمی کرده است و در اینجا مراد از سلام تحیه نیست بلک متارکت (ترک کردن) است به طریقه نیکو از سببی که بر کافر ابتداء سلام اتفاقاً منع است پس معنی اینست که (مرا از تو با خیر و سلامتی جدا شدن است) و این طریقه نیکان است مانند که در آیت (۶۳) سوره فرقان و آیت (۵۵) سوره قصص است و اقسام سلام در تفسیر آیت (۵۴) سوره انعام گذشته است و تشریح (سَأَسْتَغْفِرُ لَكَ رَبِّي) در تفسیر آیت (۱۱۴) سوره توبه گذشته است -
[۴۸] در این آیت ذکر برائت ابراهیم علیه السلام از مشرکان است و نیز از طریقه های شرکی ایشان - در این اشاره است که بر موحد پس از دعوت توحید لازم است که از مشرکان و طریقه های آنها برائت کند (وَأَدْعُو رَبِّي) مراد از این دعا استغفار برای پدر است یا مراد از آن طلب کردن اولاد است برای همراهی دادن دعوت توحید مانند که در آیت (۱۰۰) سوره صافات ذکر آن می آید یا مراد از آن دعا عام است که مختص به رب تعالی است -
[۵۰،۴۹] از جهت برائت کردن اللّه تعالٰی بر او چهار انعامات را ذکر میکند (۱) اسحاق پسر و یعقوب نواسه را هبه کردن و (۲) برای ایشان نبوت دادن و (۳) و برای همه از رحمت اللّه تعالٰی حصه تمام دادن و تفسیر آن در آیت های (۷۳،۷۲) سوره انبیاء ذکر است - و (۴) مدح و ثنا و ذکر نیک آنها را در مردم بعدی جاری داشتن و (عَلِيًّا) اشاره است به عموم این ذکر حسن در همه ملت ها و اشاره است که بر برائت کردن از شرک و مشرکان بسیار انعامات حاصل میگردد -
[۵۳،۵۲،۵۱] این جواب شبهه چهارم است - شبهه در باره موسیٰ علیه السلام است که از معجزات بسیار موسیٰ علیه السلام دلیل میگیرند بر قدرت و تصرفات او و با اللّه تعالٰی شریک میگردانند - حاصل جواب این است که موسیٰ علیه السلام در همه کمالات محتاج اللّه تعالٰی بود در این آیت ها کلمه (فا) دلالت بر این میکند - و در این آیت ها شش صفات و کمالات موسیٰ علیه السلام را ذکر کرده است و آن دلالت میکند بر عبدیت و احتیاج الی اللّه او مراد از (مُخْلَصًا) انتخاب شده است و از گناهان پاک نگهداشته شده - در این اشاره به عصمت او است (رَسُولًا نَبِيًّا) مراد اینکه در هر دو صفات فرق نسبتی است یعنی رسول من جانب اللّه و نبی الی الخلق در (مِنْ رَحْمَتِنَا) مطلب اینکه دعای او را در باره برادرش اجابت کردن این رحمت اللّه تعالٰی است که کدام زور او بر اللّه تعالٰی نبود (وَنَادَيْنَاهُ) تفسیر آنرا بعد از این در سوره طٰحهٰ ذکر کرده است -