وَإِذَا مَا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ نَظَرَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ هَلْ يَرَاكُمْ مِنْ أَحَدٍ ثُمَّ انْصَرَفُوا صَرَفَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَفْقَهُونَ ﴿۱۲۷﴾ لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ ﴿۱۲۸﴾ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ ﴿۱۲۹﴾

وچون نازل کرده شود سورتی می بینند بعضی از ایشان بسوی بعضی دیگر (اشاره میکنند با چشم) آیا می بیند شما را هیچکسی پس باز میگردند از مجلس شما میگرداند اللّه تعالٰی دلهای ایشان را از حق به این سبب که ایشان قومی اند که نمیدانند ﴿ ۱۲۷ ﴾
هرآئینه آمده به شما رسول صل اللّه وعلیه وسلم که از جنس شماست دشوار است بر او رنج شما خیلی حرص دارد بر ایمان آوردن شما (خاص بر مومنان) نهایت محبت کننده رحم کننده است ﴿ ۱۲۸ ﴾
پس اگر روی گرداندند پس بگو بسنده است مرا اللّه تعالٰی نیست هیچ مددگار بجز او بر او خود را سپردم و اوست مالک عرش عظیم ﴿ ۱۲۹ ﴾

[۱۲۷] در این نیز بیان حال منافقین است در زمانیکه بیان شود سوره جهاد و ذکر قبایح منافقین مانند این سوره پس ایشان از آن مجلس کوشش فرار میکنند (هَلْ يَرَاكُمْ) اینجا یشیرون پنهان است یعنی با چشم از یکدیگر با اشاره می پرسند که صحابه کرام بسوی ما می بینند یا نه - لیکن در مجلس نبی کریم صل اللّه و علیه وسلم صحابه کرام سرهای خود را پایان می گرفتند مانند که بر سرهای ایشان پرنده ها نشسته اند پس منافقان می فهمند که بسوی مایان نمی بینند پیش از ثُمَّ انْصَرَفُوا این عبارت پنهان است - (لَا يَفْقَهُونَ) این صفت ایشان در آیت های (۸۱) و (۸۷) گذشته است -
[۱۲۸] این بیان صدق رسول اللّه وعلیه وسلم است و شش صفات نبی صل اللّه وعلیه وسلم در آن ذکر است - صفت اول (رَسُولٌ) اشاره است که از خود سخن ها نمی سازد پس اتباع آن فرض است - دوم (مِنْ أَنْفُسِكُمْ) در این اشاره است به سهولت حصول علم از او از سببی که از همجنس استفاده شده میتواند - سوم (عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ) یعنی که کدام چیز برای شما تکلیف میدهد بر او فشار میباشد و او بر آن غمگین میگردد - در این اشاره است که در طریقه او بر امت سهولت است - چهارم (حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ) مطلب آنست که او کوشش براین میکند که شما مومن شوید و به جنت داخل شوید - پنجم (رَءُوفٌ) بر مومنان بسیار شفقت کننده است و دعاهای حفاظت شما را میخواهد - و ششم (رَحِيمٌ) بر مومنان رحم کننده است در این دو اشاره بر این است که او در آخرت برای مومنان شفاعت میکند ودر دنیا نیز بسیار شفقت و رحمت او واقعاً موجود است -
[۱۲۹] در این آیت بیان مسئله توحید با چهار جمله است جمله اول در مقابل منکرین گفته میشود در اینجا نیز در مقابله همه اقسام کافران و خبایث منافقین ذکر است - جمله دوم علت اولی است و سوم تفریع بر دو جمله اول است و چهارم علت برای ماقبل است و ربوبیت عرش مستلزم است برای ربوبیت همه عالم -