أُولَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَفْتَرُونَ ﴿۲۱﴾ لَا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْأَخْسَرُونَ ﴿۲۲﴾ إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَأَخْبَتُوا إِلَى رَبِّهِمْ أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿۲۳﴾ مَثَلُ الْفَرِيقَيْنِ كَالْأَعْمَى وَالْأَصَمِّ وَالْبَصِيرِ وَالسَّمِيعِ هَلْ يَسْتَوِيَانِ مَثَلًا أَفَلَا تَذَكَّرُونَ ﴿۲۴﴾

اینها آنهای اند که در زیان کردند نفسهای خود را و گم شد از ایشان آنچه افتراء میکردند ﴿ ۲۱ ﴾
بیشک هرآئینه ایشان در آخرت ایشانند بسیار زیان کاران ﴿ ۲۲ ﴾
هرآئینه آنهای که ایمان آوردند و عمل میکنند به طریقه پیغمبر (نیکو) و عاجزی میکنند به پروردگار خود این کسان اهل جنت اند ایشان در آنجا جاویدانند ﴿ ۲۳ ﴾
مثال این هردو گروه مانند کور و کر است و مانند بینا و شنوا است آیا برابر اند این هردو در مثال آیا پس پند نمیگیرید شما ﴿ ۲۴ ﴾

[۲۲-۲۱] این ذکر سبب عذاب است و تنبیه به منکرین است و در آیت دوم ترس اخروی است (خَسِرُوا) خسران از سبب شرک است که با شرک دیگر اعمال خیر ضایع شدند (ضَلَّ عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَفْتَرُونَ ) مراد از مفتریات معبودان باطله اند و ضَلَّ به معنی غایب شدن است یا مراد از مفتریات قصه های شرک است و ضَلَّ به معنی نسیان است (لَا جَرَمَ) فراء گفته است که این لفظ به معنی لابد و لامحالة است وبه معنی حقا نیز استعمال میگردد و زجاج گفته است که لا نفی گمان مردم است و جَرَمَ به معنی کسب است پس معنی این شد که این چنین نیست آنچه ایشان گمان میکنند بلکه کسب کردند اعمال ایشان خسران را در آخرت - و سیبویه گفته است که لا برای نفی گمان است و جرم به معنی حَق است خطیب شربینی گفته است که از آیت (۱۸) الی این آیت برای لَا يُؤْمِنُونَ چهارده حالات و صفات ذکر کرده شد (أَخْبَتُوا) چون در صله آن الٰی بیاید به معنی اطمینان دل است و چون لام بیاید به معنی خشوع و خضوع است پس در این به اعمال قلبیه اشاره است و در (عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ) به اعمال جوارح اشاره است -
[۲۳] بعد از تخویف منکرین این بشارت اخروی برای مومنان است (أَخْبَتُوا) یک معنی آن انابت است ، معنی دوم اطاعت ، سوم خشوع و عجز و چهارم اخلاص کردن است -
[۲۴] این نیز در بشارت داخل است و در این آیت اعمی و اصم مثال مشرک است و بصیر و سمیع مثال موحد است و ابن رد بر آن کسی است که فرق بین کافر و مومن نمیکند و به این عقیده در این زمانه سیکولرازم گفته میشود -