وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَمَا أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ لَمَّا جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَمَا زَادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ ﴿۱۰۱﴾ وَكَذَلِكَ أَخْذُ رَبِّكَ إِذَا أَخَذَ الْقُرَى وَهِيَ ظَالِمَةٌ إِنَّ أَخْذَهُ أَلِيمٌ شَدِيدٌ ﴿۱۰۲﴾ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِمَنْ خَافَ عَذَابَ الْآخِرَةِ ذَلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَذَلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ ﴿۱۰۳﴾ وَمَا نُؤَخِّرُهُ إِلَّا لِأَجَلٍ مَعْدُودٍ ﴿۱۰۴﴾ يَوْمَ يَأْتِ لَا تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ وَسَعِيدٌ ﴿۱۰۵﴾ فَأَمَّا الَّذِينَ شَقُوا فَفِي النَّارِ لَهُمْ فِيهَا زَفِيرٌ وَشَهِيقٌ ﴿۱۰۶﴾

و ظلم نکردیم ما بر ایشان و لیکن ایشان ستم کردند بر خود پس دفع نکردند از ایشان مددگاران ایشان که یا مدد میخواندند بجز از اللّه تعالٰی هیچ (مصیبتی) وقتیکه آمد عذاب پروردگار تو و نیفزود ایشانرا بجز هلاکت ﴿ ۱۰۱ ﴾
و چنین است گرفت پروردگار تو چون میگیرد ده ها را و ایشان ستمگاران باشند هرآئینه گرفتن او دردناک سخت است ﴿ ۱۰۲ ﴾
هرآئینه در این البته عبرت است مر کسی را که میترسد از عذاب آخرت چنین روزی است که جمع کرده شوند به آن همه مردمان و این چنان روزی است که گواهی میشود در آن ﴿ ۱۰۳ ﴾
و تاخیر نمی کنیم آنرا مگر الی مدت اندکی ﴿ ۱۰۴ ﴾
روزیکه بیاید (موعود) سخن گفته نتواند هیچ نفس مگر به حکم اللّه تعالٰی پس بعضی ایشان بدبخت باشند و بعضی نیک بخت ﴿ ۱۰۵ ﴾
پس آنانکه بدبخت اند پس ایشان در آتش اند ایشانرا در آن فریاد سخت و ناله زار است ﴿ ۱۰۶ ﴾

[۱۰۱] این آیت نیز متعلق به واقعات پیش است و در این سبب عذاب آ نها را ذکر کرده است یعنی شرک و رد بر شرک تصرف است یعنی همه این قوم ها بجز از اللّه تعالٰی دیگر معبودان و متصرفین گرفته بودند - لیکن در وقت عذاب آنها هیچ امداد ایشانرا نکردند لیکن از سبب ایشان به هلاکت شان افزوده شد (وَمَا زَادُوهُمْ) سبب این افزونی عبادت این معبودان بود و چنین در آیت (۲۸) سوره احقاف می آید -
[۱۰۲] دراین آیت تخویف است برای التفات کردن مردمان موجوده و سبب عذاب را ذکر کرده است که آن ظلم است -
[۱۰۳] در این اشاره است که خوف عذاب آخرت سبب عبرت گرفتن از عذاب های دنیا است و در این انتقال به ذکر تخویف اخروی است در این آیت دونامهای آخرت را ذکر کرده است -
[۱۰۴] اشاره است که آمدن قیامت در اختیار اللّه تعالٰی است و برای آن اجل مقرر است -
[۱۰۵] دراین آیت ذکر هیبت قیامت است و چنین در آیت (۲۸) سوره انبیاء نیز ذکر است - و تقسیم مردم به دو نوع است اول شَقِی ، و این دو نوع است کافر مشرک او شقی اعلی است و مومن گنهگار او شقی ادنی است - و دوم سَعِید مردم نیک بخت -
[۱۰۶] در این تخویف اخروی برای یک گروه است - شقی آنست که نافرمانی اللّه تعالٰی و رسول را کرده باشد یا فاسق باشد یا مشرک و کافر باشد (زَفِيرٌ) به نفس کشیدن میگویند در وقت غم و افسوس و شَهِيقٌ به آن نفس کشیدن میگویند که به قوت باشد - و این هر دو صدا در صدای خرها اشکار موجود میباشد - همچنین زفیر صدای گلو است و شهیق صدای سینه است و زفیر صدای سخت است و شهیق صدای آهسته است و این همه به اندوه بسیار دلالت میکند -