رُبَمَا ۶۳۸ اَلنَّحْل

أُولَئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ ﴿۱۰۸﴾ لَا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْخَاسِرُونَ ﴿۱۰۹﴾ ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا فُتِنُوا ثُمَّ جَاهَدُوا وَصَبَرُوا إِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۱۱۰﴾ يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجَادِلُ عَنْ نَفْسِهَا وَتُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ﴿۱۱۱﴾

ایشانند مردمانی اند که مهر نهاده است اللّه تعالٰی بر دلهای ایشان و برگوش های ایشان و بر چشم های ایشان و ایشانند بیخبران ﴿۱۰۸﴾
شک نیست در آن که ایشان در آخرت زیانکارانند (با عذاب همیشگی) ﴿۱۰۹﴾
باز هرآئينه پروردگار تو آنهای را که هجرت کردند بعد از آنکه به تکلیف کرده شدند ایشان باز جهاد کردند و صبر کردند هرآئينه پروردگار تو بعد از این (کارها) آمرزگار مهربان است ﴿۱۱۰﴾
آن روزیکه بیاید هر نفس کوشش میکند برای دفع عذاب از خود و کامل داده میشود هر نفسی را عوض آنچه کرده است و ایشان ظلم کرده نشوند ﴿۱۱۱﴾

[۱۰۸] این نتیجه قبایح ماقبل در دنیا است و طبع عشاوة یعنی پرده بر ابصار زیاد است و در این دو صفت منکرین را ذکر کرده است -
[۱۰۹] این نتیجه ماقبل در آخرت است و در این یک صفت ایشانرا ذکر کرده است -
[۱۱۰] ربط این آیت با اکراه اینست که در این آیت برای نجات یافتن از اکراه کافران طریقه را ذکر کرده است که آن هجرت است و ترغیب برای هجرت است و مراد از (فُتِنُوا) اکراه است و در آیت اشاره است که بعد از هجرت کردن جهاد کردن و صبر کردن ضروری است (مِنْ بَعْدِهَا) این ضمیر به تاویل خصلت برای جهاد و صبر راجع است -
[۱۱۱] در این آیت تخویف اخروی است برای منکرین و ترک کنندگان هجرت (تُجَادِلُ عَنْ نَفْسِهَا) برای پیش کردن عذر یک وقت میباشد و برای وَلَا يُؤْذَنُ لَهُمْ فَيَعْتَذِرُونَ آیت (۳۶) سوره مرسلات وقتی دیگری میباشد پس تعارض نیست در (عَنْ نَفْسِهَا) اشاره است که پدر ، پسر ، برادر ،‌ وغیره از طرف او جدال نمیکنند از آنها نا امید میشود پس خودش مجادله را آغاز میکند -