يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي وَاسِعَةٌ فَإِيَّايَ فَاعْبُدُونِ ﴿۵۶﴾ كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ ﴿۵۷﴾ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ مِنَ الْجَنَّةِ غُرَفًا تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ ﴿۵۸﴾ الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿۵۹﴾ وَكَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿۶۰﴾ وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ ﴿۶۱﴾

ائ بندگان من کسانی که ایمان آورده اند هرآئينه زمین (ملک) من فراخ است پس خاص مرا بپرستید ﴿۵۶﴾
هر زنده جان چشنده مرگ است باز خاص بسوی ما گردانیده می شوید شما ﴿۵۷﴾
و کسانیکه ایمان آوردند و کردند اعمال مطابق به سنت هرآئينه جای میدهیم ایشان را به قصرهای از جنت که میرود زیر آن جوی ها همیشه باشند در آن نیک است ثواب (این نوع) عمل کنندگان ﴿۵۸﴾
کسانی که صبر کرده اند و خاص بر پروردگار خود خود را می سپارند ﴿۵۹﴾
و بسا زنده سراند که طاقت ندارند پیدا کردن روزی خود را اللّه تعالٰی روزی میدهد آنها را و شما را نیز و اوست به هرچیز شنوا و به هرچیز دانا ﴿۶۰﴾
و اگر بپرسی ایشان را کیست آنکه آفرید آسمانها و زمین را و زیر حکم خود کرد آفتاب و ماه را هرآئينه گویند اللّه تعالٰی پس چگونه باز گردانیده میشوند از حق ﴿۶۱﴾

[۵۶] از این آیت الی اخیر سوره باب چهارم است در این ذکر ابتلاء با بالهجرة است با چهار طریقه باز سه دلایل عقلی است که در آن تسلیت برای مهاجرین نیز است و در هریک دلیل چهار چیز را ذکر کرده است باز چهار زجر است و اختتام به دعوی سوره است - در این (۵۶) طریقه اول ترغیب الی الهجره است که در یک مملکت از طرف مشرکان ظلم باشد ممانعت برای اظهار توحید و طاعات باشد پس ترک کردن وطن لازم است لیکن ترک کردن دین جایز نیست (إِنَّ أَرْضِي وَاسِعَةٌ) در این اشاره است که با هجرت وسعت و فراخی حاصل میگردد -
[۵۷] این طریقه دوم ترغیب الی الهجرة است یعنی از وطن و دوستان وغیره باز هم با مرگ بدون اختیار آمدن جدائی است پس پیش از این برای دین اللّه تعالٰی به اختیار خود جدائی کن یعنی هجرت کن مانند این در سوره العمران (۱۸۵) نیز گذشته است -
[۵۹،۵۸] این طریقه سوم ترغیب الی الهجره است یعنی بشارت خاصه به سبب هجرت کردن است که در (الَّذِينَ صَبَرُوا) صبر بر تکالیف هجرت داخل است و همچنین (وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ) ترک اعتماد بر وطن و بر اهل وطن داخل است و در غُرَفًا اشاره است اگر مکان های دنیا به هجرت کردن بماند پس در جنت مکان بلند حاصل میشود -
[۶۰] این طریقه چهارم الی الهجرة است یعنی این وهم را یک شخص نکند اگر من از وطن خود بروم روزی چگونه پیدا خواهد شد جواب داده شد که به همه جانورهای بدون طاقت اللّه تعالٰی روزی میدهد پس برای مهاجر فی سبیل اللّه ضرور میدهد -
[۶۱] این دلیل عقلی اعترافی برای توحید است و زجر برای مشرکان است و در این چهار امور را ذکر کرده است - مناسبت این به طریقه چهارم ترغیب الی الهجرة است یعنی روزی را از طرف اللّه تعالٰی بدانید از سببی که او خالق مدبِّر تقسیم کننده و آفریننده اسباب روزی است و این صفات او را مشرکان نیز می پذیرند (السَّمَاوَاتِ) از این تقدیر زرق ها می آید و باران ها از آن میبارد (وَالْأَرْضَ) از این بوته های برای روزی می روید (الشَّمْسَ) به این میوه و غله ها پخته میشود (الْقَمَرَ) به این ترقی بوته ها میشود و رنگهای ایشان نیز تبدیل میگردد -