لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ وَلِيَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ ﴿۶۶﴾ أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا حَرَمًا آمِنًا وَيُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ ﴿۶۷﴾ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءَهُ أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِلْكَافِرِينَ ﴿۶۸﴾ وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ ﴿۶۹﴾

(عاقبت اینکه) انکار میکنند نعمتی را که دادیم ایشان را و تا لذت بگیرند پس زود است که خواهند دانست ﴿۶۶﴾
آیا نمی بینند که ما گردانیدیم حرم را جای امن ربوده میشوند مردم از جوانب ایشان آیا به معبود باطل یقین دارند و ناشکری احسان اللّه تعالٰی را میکنند ﴿۶۷﴾
و کیست ظالم تر از کسی که بست بر اللّه تعالٰی دروغ را یا تکذیب میکند حق را چون بیامد به ایشان آیا نیست در جهنم جای اقامت کافران را ﴿۶۸﴾
و کسانیکه زحمت میکشند برای رضای ما هرآئينه نشان میدهیم برای ایشان راه های خود را و هرآئينه اللّه تعالٰی خاص به همراه نیکوکاران است ﴿۶۹﴾

[۶۷] این زجر سوم ایشان است مانند که در هنگام دور شدن تکلیف شرک میکنند همچنین در باره امنیت مکه مکرمه نیز به شرکاء خود نسبت میکنند و شرک میکنند (أَفَبِالْبَاطِلِ) مراد از آن معبودان من دون اللّه اند که مشرکین مکه نسبت امنیت مکه را به لات منات و غیره میکردند مانند که حالا مشرکین نسبت امنیت یا برکات یک قریه یا از یک منطقه را به صاحاب قبر (که به آن قریه نزدیک باشد) میکنند -
[۶۸] این زجر چهارم است (افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا) یعنی شرک میکند و نسبت آنرا به اللّه تعالٰی میکند گاهی میگویند لَوْشَاءَ اللّهُ مَا عَبَدْنَا ، گاهی میگویند وَ اللّهُ اَمَرَنَا بِهَا مراد از (بِالْحَقِّ) پیغمبر و قرآن مراد است -
[۶۹] این متعلق به ابتداء سوره است و بشارت برای کسانی است که پیش ذکر شدند فتن و امتحانات را برخود گذشتانده اند مراد از (جَاهَدُوا) زحمات گذشته است که گذشتانده است - (فِينَا) یعنی در راه اللّه تعالٰی یا از سبب رضای اللّه تعالٰی مراد از آن اخلاص است از سببی که جهاد بدون اخلاص قبول نمیگردد (لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا) فضیل بن عیاض نقل کرده است که کسی زحمت کشید در طلب علم دین به اخلاص می آموزم ایشان را طریقه های عمل کردن ، را سهل بن عبداللّه گفته است که کسی زحمت داد خود را در اطاعت ما نشان میدهم برایش راه های ثواب را ،‌ سوم اینکه کسی زحمت داد خود را در تبلیغ دین با اخلاص پس علم میدهیم او را از دلایل حق ، و این به تجربه نیز ثابت است که برای داعی حق اللّه تعالٰی الهام حجت ها را میکند (الْمُحْسِنِينَ) کسانی مراد اند که عمل کردند بر این سوره -