وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّقُوا مَا بَيْنَ أَيْدِيكُمْ وَمَا خَلْفَكُمْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ﴿۴۵﴾ وَمَا تَأْتِيهِمْ مِنْ آيَةٍ مِنْ آيَاتِ رَبِّهِمْ إِلَّا كَانُوا عَنْهَا مُعْرِضِينَ ﴿۴۶﴾ وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنُطْعِمُ مَنْ لَوْ يَشَاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿۴۷﴾ وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿۴۸﴾

و چون گفته شود به ایشان که خود را نجات دهید از عذابی که پیش روی شماست و از آنچه که در عقب شماست تا شما رحم کرده شوید ﴿۴۵﴾
(پس ایشان روی میگردانند) و نمی آید به ایشان هیچ نشانی از نشانی های پروردگار ایشان مگر ایشان اند از آن رو گردانندگان ﴿۴۶﴾
و چون گفته شود به ایشان که خرچ کنید از آنچه داده است شما را اللّه تعالٰی میگویند کافران در باره مومنان آیا طعام دهیم کسی را که اگر میخواست اللّه تعالٰی طعام میداد او را نیستید شما مگر در گمراهی اشکار ﴿۴۷﴾
و ایشان میگویند که چه وقت خواهد بود این وعده اگر هستید شما راستگویان ﴿۴۸﴾

[۴۶-۴۵] این زجر است به اعراض کردن ایشان از عمل تقوی و آیت ها (مَا بَيْنَ أَيْدِيكُمْ وَمَا خَلْفَكُمْ) مراد از اول عذاب دنیا است مانند عذاب قوم های گذشته مکذبین و مراد از دوم عذاب آخرت است قول دوم بر عکس این است -
[۴۷] این زجر دوم است به انکار ایشان از امر اللّه تعالٰی به عذر باطل (أَنْفِقُوا) مراد از این انفاق شرعی است یعنی به نام اللّه تعالٰی بر مسکینان خرچ کنید به نام غیراللّه بر مجاوران بتان و قبرها خرچ مکنید از سببی که آن انفاق نیست اسراف است و مسکینان عام در مکه معظمه در آن زمان مومنان بودند پس معلوم شد که این امر به توحید است در عبادت مالیه صرف به صدقه دادن مشرک مخاطب شده نمی تواند (أَنُطْعِمُ مَنْ لَوْ يَشَاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ) در این قول سه احتمال است اول اینکه استهزاء است یعنی ایشان از مومنان می شنیدند که اللّه تعالٰی رازق است و همچنین می شنیدند که مومنان هر چیز را به اراده اللّه تعالٰی متعلق میکنند پس ایشان گفتند که مطابق قول شما که اللّه تعالٰی اراده فقیری ایشان را کرده است و او ایشانرا روزی نمیدهد پس ماچرا بدهیم - احتمال دوم را ابن عطیه رضی اللّه عنه گفته است که ایشان به موافقت اللّه تعالٰی اقرار میکردند که اللّه تعالٰی کسی را روزی نمیدهد پس ما نیز نمیدهیم - احتمال سوم را قرطبی وغیره نوشته است که این قول ایشان فی نفسه صحیح است لیکن حجت گرفتن به آن کار غلط است و از قبیله (کلمة حق ارید بها الباطل) مقصد ایشان صرف بخل و شومی کردن بود به مشیت اللّه تعالٰی رضا اشکار کردن مقصد ایشان نیست (إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ) این قول کافران به مومنان است یعنی شما خلاف اراده اللّه تعالٰی میکنید و ما را حکم مقابله اللّه تعالٰی را میدهید پس شما گمراه هستید این قول اللّه تعالٰی برای کافران است که این قول شما از سبب گمراهی شما است از سببی که شما از حکم اللّه تعالٰی انکار میکنید -
[۴۸] این زجر سوم به انکار بعث بعدالموت است و متعلق است با مابین ایدیهم و ماخلفهم -