إِلَيْهِ يُرَدُّ ۱۲۱۱ الجاثية
حم ﴿۱﴾ تَنْزِيلُ الْكِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ ﴿۲﴾ إِنَّ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِلْمُؤْمِنِينَ ﴿۳﴾
حا میم ﴿۱﴾
نازل کردن این کتاب از طرف اللّه تعالٰی است غالب باحکمت است ﴿۲﴾
به تحقیق در آسمانها و زمین دلایل است برای اهل ایمان ﴿۳﴾
ربط: این با سوره پیش از چندین وجوه است وجه اول این است که در سوره گذشته تخویف با عذاب بود حالا در این سوره ذکر طریقه نجات از این عذاب است - وجه دوم این است که در آن سوره ذکر نعمات بر بنی اسرائيل بود حالا در این سوره ذکر ناسپاسی آنان است -
دعویٰ این سوره: امر به اتباع شریعت است و نهی از پیروی هویٰ است در (۱۸) - و با آن اثبات توحید به آیات عقلیه و وحییه است و با ذکر پنج اسماءِ حسنیٰ و دعوی توحید در (۳۷،۳۶) ذکر است و همچنین جواب شبهه مشرکین است او آن است که ایشان میگویند که به غیراللّه یامدد شو میگوئیم پرستش ایشان را میکنیم از سببی که پدران ما چنین میکردند جواب داده شد که پیروی شریعت فرض است و کلانها که پیروی خواهشات را کرده اند -
خلاصه این سوره است:
این سوره تقسیم به دو باب است باب اول الی (۲۲) است در این ترغیب به قرآن است و به آنها آیات وحییه گفته میشود که در (۲۰،۱۱،۶،۲) است و آیات عقلیه در (۱۳،۱۲،۵،۴،۳) است و زجر و تخویف به منکرین این آیات و به متبعین خواهشات است در (۲۱،۱۹،۱۰،۹،۸،۷) و تمثیل به ذکر حال بنی اسرائيل است و خطاب به نبی صل اللّه وعلیه وسلم است در (۱۵،۱۴) - و دعوی سوره در (۱۸) است -
[۱] در این بحث پیش گذشته است -
[۲] این ترغیب به قرآن است یعنی در قرآن آیات وحییه برای تعلیم و اثبات توحید و برای شریعت است -
[۳] این اولین از دلایل عقلیه است در این آیات افاقیه علویه و سفلیه را ذکر میکند (فِي السَّمَاوَاتِ) لفظ خلق را ذکر نکرده است تا فایده را عام کند یعنی در ذوات آسمانها که آفتاب، ماه و ستاره وغیره اند و در ذات زمین که معدنیات، نباتات و دیگر اسباب معشیت اند که در این همه دلالت جدا جدا بر توحید است (لِلْمُؤْمِنِينَ) اشاره است که ایمان در حقیقت سبب عبرت و استدلال برای منکر ضدی است ولی هیچ نفع نمیدهد -