وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُوَ يُدْعَى إِلَى الْإِسْلَامِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿۷﴾ يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ ﴿۸﴾ هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ ﴿۹﴾

و کیست ظالم تر از کسیکه میسازد بر اللّه تعالٰی دروغ را در حالی که او خوانده میشود بسوی اسلام و اللّه تعالٰی هدایت نمیکند قوم ظالمان را ﴿۷﴾
ایشان میخواهند که خاموش کنند نور اللّه تعالٰی را به دهن های خود و اللّه تعالٰی تمام کننده نور خود است اگرچه بد بدانند کافران ﴿۸﴾
خاص اللّه تعالٰی او ذاتی است که فرستاد رسول خود را به هدایت و دین حق تا غالب کند آنرا بر همه ادیان اگرچه بد بدانند مشرکان ﴿۹﴾

[۷] این زجر برای کسانی است که بینات را سحر میگویند اگر یهود باشند که تکذیب عیسیٰ علیه السلام را کرده اند و اگر یهود و نصارا هردو اند که تکذیب نبی صل اللّه وعلیه وسلم آخری را کرده اند (الظَّالِمِينَ) یعنی انکار از حق به طریقه ضد و عناد میکنند در آیت پنجم الفاسقین ذکر بود از سببی که زیغ دل فسق عقیده است و اینجا الظالمین گفت از سببی که در اول آیت وَمَنْ أَظْلَمُ گفته است -
[۸] این نیز زجر به انکار رسول و قرآن است - این را به طریقه جواب سوال ذکر کرده است - سوال این است که ایشان ظلم میکنند و مقابله اسلام را به افتراء میکنند این را برای کدام مقصد میکنند؟ جواب داده شد که مقصد آن اطفاء نوراللّه است (نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ) مراد از نور آفتاب است و کلام به طریقه استعاره تمثیلیه است یعنی این منکرین که کوشش ابطال حق را میکنند مثال آن مانند آن شخصی است که آفتاب را به پف کردن خاموش کردن میخواهد یامراد از نور قرآن و توحید و رسالت نبی صل اللّه وعلیه وسلم آخری و اسلام است و مراد از افواههم سخنهای بی دلیل و شبهات واهیه است (وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ) در لفظ کفر اشاره به ظلمٰت است که در مقابل نور است یعنی تاریکی (ظلمٰت) پسند کنندگان روشنی نمی خواهند -
[۹] این بیان است برای (مُتِمُّ نُورِهِ) یعنی اتمام نور خود را میکند با فرستادن این رسول و قرآن با صفت غالب کردن بر همه ادیان (بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ) قرآن و توحید یا قرآن و حدیث یا عقیده و احکام مراد است (لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ) از ظهور ماخوذ است به معنی غلبه - و غلبه عام است اگر به حجت باشد و یا چنین باشد که دیگر ادیان باشد لیکن ضعیف باشد مانند که زمان خلفای راشدین شد و اگر چنین باشد که بجز از دین اسلام دین دیگر در روی زمین باقی نباشد چنانکه در زمانه نزول عیسیٰ علیه السلام در قرب قیامت میباشد - یا اظهار به معنی اعلام و اطلاع است یعنی نزول قرآن بر نبی صل اللّه وعلیه وسلم سبب است برای حصول علم بر همه ادیان سماویه و بر غیر سماویه - (وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ) چون هدی و دین حق توحید است و به انکار توحید شرک گفته میشود اختتام این آیت را به المشرکون کرد -