ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ ﴿۱۰﴾ وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۱۱﴾ وَمَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَكُتُبِهِ وَكَانَتْ مِنَ الْقَانِتِينَ ﴿۱۲﴾

بیان کرده اللّه تعالٰی یک مثل برای کافران از زن نوح علیه السلام را و زن لوط علیه السلام را بودند این هر دو در نکاح دو بنده از بندگان ما که نیکان بودند پس نقصان کردند ایشان با آنها پس دفع نکردند آنها از ایشان عذاب اللّه تعالٰی هیچ چیزی را و گفته شد در آئید در آتش با داخل شدگان ﴿۱۰﴾
و بیان کرده اللّه تعالٰی مثال برای مومنان زن فرعون را چون گفت ائ پرودگار من بنا کن برای من نزد خود خانه در جنت و نجات ده مرا از فرعون و از عمل او و نجات ده مرا از قوم ظالمان ﴿۱۱﴾
(و بیان کرده مثال) مریم دختر عمران را آن زنی که نگهداشته عورت خود را پس دمیدیم در آن یک روح از طرف خود و تصدیق کرده بود کلمات پروردگار خود را و کتابهای اورا و بود از اطاعت کنندگان ﴿۱۲﴾

[۱۰] در این تنبیه به زنان مانند ابتداء سوره است به ایمان و توحید و اطاعت رسول یعنی ائ زنان اگر ایمان و عمل صالح خود شما نباشد عمل شوهران برای شما نفع نمیدهد - و جواب وهم است آیا به زنان و مردان مشرک قرابت موحدین چیزی نفع میدهد؟ حاصل جواب این است که قرابت نیکان هیچ نفع نیمدهد وقتیکه در مخالفت عقیده و عمل نیکان باشند مانند که برای زن نوح علیه السلام و زن لوط علیه السلام زوجیت پیغمبران هیچ نفع نداد (فَخَانَتَاهُمَا) ابن کثیر گفته است که مراد را خیانت فاحشه و بدکاری کردن نیست زیرا همسران انبیاء از زنا پاک اند اگر چه کفر و شرک و نفاق در ایشان بود و قرطبی گفته است که این اجماع مفسرین است که خیانت این هر دو این بود که پنهان از شوهران کفر و شرک میکردند و رازهای ایشان را به دشمنان ایشان میرساندند (فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا) قرطبی گفته است که این تنبیه است که عذاب اللّه تعالٰی با طاعت دفع میگردد با وسیله ها دفع نمی گردد و این رد بر مشرکان است که آنها میگویند که نبی صل اللّه وعلیه وسلم برای ما شفاعت خواهد کرد -
[۱۱] این جواب وهم دوم است که آیا برای مردان و زنان نیکو قرابت مشرکان ضرر داده میتواند؟ حاصل جواب این است وقتیکه عمل انسان صالح باشد قرابت و نکاح وغیره با مشرک به مومن هیچ ضرر نمی دهد و این یک مثال برای دانستن مومنان است از این سبب در این (لِلَّذِينَ آمَنُوا) گفته شد و همچنین در این مثال تشجیع دادن به مومنان است که زن فرعون برای دین حق و اطاعت موسیٰ علیه السلام چقدر شجاعت خود را اشکار کرد و آخر کار شهید کرده شد پس ائ مومنان بر شما نیز واجب است که برای توحید چنین شجاعت اشکار کنید (امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ) و در این هر دو مثال تعریض به عایشه و حفصه رضی اللّه عنهما است در اول تحذیر بود که از مخالفت نبی صل اللّه وعلیه وسلم خود را نگهدارید و در دوم ترغیب به طاعت است مانند امراَة فرعون و نام آن آسیه دختر مزاحم بود و بر موسیٰ علیه السلام ایمان آورده بود - و فرعون او را سزاهای گوناگون میداد و در آخرکار دست و پای های او را بسته کرد و در گرمی سخت بر جسم آن سنگهای گرم نهاد و بر دستها و پاهای او میخ ها کوبیدند در این حالت سخت او این دعا را خواست (رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا) دلیل است که در این حالت به اللّه تعالٰی تضرع کردن بسیار فایده میدهد (وَنَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ) از مجلس و نکاح او (وَعَمَلِهِ) مراد از این عمل کفر و شرک اوست یا از طرف او عقوبت و ظلم کردن است (مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ) مراد از این قوم فرعون است که ایشان همه ظالمان بودند به سبب کفر و شرک ، و ظلم کننده بودند بر موحدین بنی اسرائیل -
[۱۲] این مثال دوم برای اهل ایمان است و در این نیز مقصد اول این است که دشمنان (یهود) بر مریم علیها السلام طعن ها میکردند لیکن چون او پاکدامن بود و یقین کننده بر کلمات اللّه تعالٰی بود پس طعن های دشمنان برای او هیچ ضرر نداد در درجه او به عنداللّه هیچ نقصانی نیامد همچنین بر داعی الی اللّه صالح اگر دشمنان دین طعن ها و بهتان ها میکنند ولی اگر دامن او پاک باشد و بر کتاب اللّه تعالٰی قائم باشد برای او هیچ ضرر و نقصان رسانده نمی توانند - همچنین در این تشجیع به مومنان است که یک زن (بی شوهر) برای دین اللّه تعالٰی بر خود مصیبت ها میگذراند و دین را بیان میکند پس بر شما بیشتر از او کوشش صرف کردن درکار است از سببی که شما مردان هستید (وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا) امام فراء گفته است که مراد از این احکام شرعیه اللّه تعالٰی است که به ذریعه کلمات در تورات و انجیل نازل شده بود و کلمات جبرئیل که در سوره مریم (۲۴،۲۱،۱۹) ذکر است آنها نیز در این داخل است و از سبب این صفت به مریم صدیقه گفته میشود و این مقام کمال ایمان است (وَكَانَتْ مِنَ الْقَانِتِينَ) این به مرتبه کمال علم اشاره است یعنی قوّةِ علمیه ایمانیه و عملیه در آن هر سه کامل بود - سوال: القانتین مذکر ذکر شد سبب آن چه است؟ جواب: لفظ قوم پنهان است یعنی قوم قانتین یا اشاره است که اطاعت و اخلاص او خالص مانند مردها بود در شجاعت و حسن بیان -