قُمْ فَأَنْذِرْ ﴿۲﴾ وَرَبَّكَ فَكَبِّرْ ﴿۳﴾ وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ ﴿۴﴾ وَالرُّجْزَ فَاهْجُرْ ﴿۵﴾ وَلَا تَمْنُنْ تَسْتَكْثِرُ ﴿۶﴾

بر خیز پس بترسان ﴿۲﴾
و خاص بزرگی پروردگارت را بگو ﴿۳﴾
و لباس های خود را پاک دار ﴿۴﴾
و از هر پلیدی دور باش ﴿۵﴾
و احسان مکن که کار را بسیار می پنداری ﴿۶﴾

[۲] (قُمْ) مراد از این از خواب و از آرام بیدار شدن و تیاری کردن و شروع کردن کار است صرف برخاستن به پاه مراد نیست (فَأَنْذِرْ) این مقصد قیام است یعنی برای انذار قیام کن و انذار تخویف است به همراه اعلان یعنی مسئله توحید را چنین بیان کن که به قبول نکردن آن عذاب بزرگ آمدنی است -
[۳] در این تفسیر انذار است که او توحید است به بیان کبریائی اللّه تعالٰی و قرطبی گفته است که مراد با این پاکی اللّه تعالٰی است از شرک و تشبیه از ولد و صاحبه بجز او ولی دیگری مگیرید معبود دیگر مساز فعل (اختیار کلی) دیگری را قبول مکن و احسان و نعمت دیگری را قبول مکن -
[۴] این ادب دعوت است ودر این بسیار اقوال مفسرین است معنی اول این است که لباس های خود را از نجاسات پاک نگهدار زیرا داعی نماز ضرور می خواند و برای آن طهارت جامه فرض است لیکن در اوقات عام نیز برای مومن جامه پاک درکار است - دوم اینکه عمل خود را از شرک و ریاء و سمعت پاک نگهدار - توجیه دوم این است که ذمه خود را پاک کن و گردن خود را رها کن با دعوت و تبلیغ - توجیه سوم این است که نفس خود را از اخلاق قبیح پاک کن ، چهارم اینکه دل خود را از توجه به غیراللّه پاک کن - معنی سوم این است که لباس خود را از طریقه غیر شرعی پاک نگهدار یعنی از مال حرام لباس مساز و همچنین لباس ابریشمی استعمال مکن همچنین جامه خود را از اشتالنگ پائین مکن اگر لنگ باشد یا تنبان قمیص وغیره باشد (از این در احادیث صریح منع شده است) معنی چهارم اینکه دین خود را از شرک بدعات وغیره پاک نگهدار حاصل این است که این لفظ به تمام این معنی احتمال دارد و در این معانی هیچ منافات نیست به همه شامل است -
[۵] این ادب دیگر است (وَالرُّجْزَ) به معنی اصنام است پس مراد از آن عبادت آنهاست یا رجز به معنی شرک است یا به معنی گناه است یا به معنی عذاب است به حذف مضاف یعنی الرجز پس مراد اینکه از اسباب عذاب خود را دور نگهدار یا مراد از آن اهل الرجز اند چنانچه در سوره مزمل (۱۰) به هجران آنها امر شده است و به آن براء گفته میشود پس در ایمان ولاء و براء به طریقه شرعی ضروری است و اشاره است که به داعی درکار است که از هر نوع همراهان بد و مجالس بد و از اسباب معصیت خود را دور نگهدارد -
[۶] این ادب دیگر است در تفسیر این جمله قرطبی یازده اقوال ذکر کرده است - بعضی معانی چنین است (۱) بر اللّه تعالٰی احسان مکن به دعوت کردن در حالیکه او را زیاده میدانی ، یعنی داعی حق بر اللّه تعالٰی منت نکند و چنین نیز نگوید که من بسیار کار کرده ام دیگر بس است - (۲) بر مخلوق احسان مکن از دعوت دادن از سبب اینکه بسیار مال و عزت طلب میکنی (۳) هیچ چیز را به کسی به این اراده مده که از آن عوض بیشتر میخواهی (۴) ضعیفی مکن از کار دعوت از سبب اینکه بسیار میشماری (۵) پس مکن کار دعوت را از این سبب که بسیار میپنداری - و سین در تستکثر برای طلب است یا برای شمار کردن و وجدان است چنانچه از این معانی ثابت شد -