وَتَذَرُونَ الْآخِرَةَ ﴿۲۱﴾ وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَاضِرَةٌ ﴿۲۲﴾ إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ ﴿۲۳﴾ وَوُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ بَاسِرَةٌ ﴿۲۴﴾

و میگذارید آخرت را ﴿۲۱﴾
بسا روی ها در آن روز تازه میباشند ﴿۲۲﴾
به پروردگار خود بیننده میباشند ﴿۲۳﴾
و بسا روی ها در آنروز بد رنگ میباشند ﴿۲۴﴾

[۲۳،۲۲] این بشارت اهل آخرت است (وُجُوهٌ) را ذکر کرد از سببی که اثر نضارت اول در روی اشکار میشود پس این ذکر جزءِ اشرف و مراد از آن کل بدن است (نَاضِرَةٌ) تازه سفید و دارای نور میباشند به دلیل سوره عمران (۱۰۶) وسوره عبس (۳۸) (إِلَى رَبِّهَا) این تقدیم از سببی است که مقصد بزرگ آنها صرف دیدار اللّه تعالٰی است (نَاظِرَةٌ) از نظر است و چون در صله نظر اِلٰی میباشد پس صرف به معنی دیدن میباشد به معنی انتظار نیست و این در بسیار آیات است مانند سوره توبه (۱۲۷) سوره یونس (۴۳) سوره عبس (۲۴) سوره احزاب (۱۹) - اینجا صله اِلٰی دلیل است که معنی ناظره نگاه کننده است - پس این دلیل صریح است که در جنت مومنان دیدار اللّه تعالٰی را میکنند و مانند این محدثین از سوره تطفیف (۱۵) استدلال کرده اند - و ابن کثیر نوشته است که این مسئله در احادیث صحیح به طریقه متواتر ثابت است که جواب آن و انکار از آن ممکن نیست و در اخیر بحث گفته است که بر این اجماع صحابه کرام و تابعین و سلف صالحین و از ائمه اسلام است - و از این مسئله معتزله و اباضی انکار کرده اند -
[۲۵،۲۴] این تخویف اخروی است (تَظُنُّ) ظن به معنی یقین است لیکن وقتیکه بر روی ها اثر آن شد از این برای ایشان اشکار شد که (أَنْ يُفْعَلَ بِهَا) و به علامات که کدام چیزی معلوم میگردد در آن ظن نیز استعمال میگردد (فَاقِرَةٌ) در اصل این است که با سیخ گرم بر بینی شتر داغ نهند تا آنکه به استخوان برسد و این مستلزم بسیار ذلت است همچنین فاقِره از فقارالظهر ماخوذ است یعنی ستون فقرات پس فاقره آن مصیبتی است که استخوان کمر را بشکند مراد از آن عذاب بزرگ و هلاکت است به سبب دخول به آتش جهنم برای جاویدان -