الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ﴿۳﴾مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ ﴿۴﴾

که به همه مهربان و خاص رحم کننده است ﴿۳ ﴾
مختار (متصرف) روز جزا است ﴿۴﴾

[۳] (الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ) این هم از صفت های اللّه تعالٰی است که دلیل برای دعویٰ این سوره است این هر دو صفت از رحمت گرفته شده است و رحمت در صفت اللّه تعالٰی به احسان، فضل و نعمت کردن گفته میشود و در صفت بنده به نرم شدن دل گفته میشود - این صفت ها در بسم اللّه ذکر شده بود به طریقه دلیل برای استعانت و در اینجا به جهت دلیل برای تخصیص کردن حمد و صفت برای اللّه تعالٰی ذکر شده است -
[۴] ( مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ) این نیز صفت اللّه تعالٰی است به طریقه دلیل برای، مالک از مِلک (به زیر میم) گرفته شده است به معنی صاحب اختیار و متصرف است و به این معنی خود برای اللّه تعالٰی خاص است -( يَوْمِ الدِّينِ) این از سي نام های قیامت یک نام است و الدین معنی های بسیار دارد لیکن در اینجا به معنی جزا است- اللّه تعالیٰ مالک هر چیز در دنیا و آخرت است لیکن در اینجا تخصیص روز جزا را کرد زیرا در دنیا مالک های ظاهری است ولی در قیامت به جز اللّه تعالٰی هیچ مالک دیگری نمی باشد - ترتیب این دلایل و صفت ها این است که در رب العالمین اشکار گردید که پیدا کننده هر نعمت اللّه تعالٰی است و او مالک آن است حالا سوال پیدا میشود که دهنده و تقسیم کننده این نعمات که هست و آیا فرقی در این نعمات است یا خیر به الرحمن الرحیم جواب آن داده شد - حالا سوال پیدا میشود که اختیار تحلیل و تحریم در استعمال این نعمت ها با که هست جواب داده شد که با مالک است و اشاره شد به یوم الدین که استعمال این نعمت ها را میکنید ولی منتظر حساب و جزا آن نیز باشید-