سَيَقُولُ ۵۶ اَلٌبَقَرَة

وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِنَّهُ لَلْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿۱۴۹﴾ وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِي وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ﴿۱۵۰﴾ كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ ﴿۱۵۱﴾ فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلَا تَكْفُرُونِ ﴿۱۵۲﴾

و از هر جای که بیرون برآمده اید پس بگردان ، روی خود را جانب مسجد حرام ، و هر آئینه آن حق است از جانب پروردگار تو و نیست اللّه تعالیٰ بی خبر از اعمال که می کنید ﴿۱۴۹﴾
و از هر جای که بیرون برآمده اید پس بگردان روی خود را به طرف مسجد حرام و هرجا که باشید پس بگردانید روی خودرا طرف آن تا نباشد مردمان را بالای شما هیچ حجتی مگر آنانکه ستم کردند ایشان پس مترسید از ایشان و بترسید از من تا تمام کنم نعمت خویش را بر شما تا شما راه یابید ﴿۱۵۰﴾
(کامل کردن نعمت چنین است) چنانچه فرستادیم در شما رسولی از جنس شما بیان می کند بر شما آیاتهای مارا و پاک می سازد شمارا ، و تعلیم می دهد شمارا قرآن و سنت و تعلیم میدهد شما را آنچه نمی دانستید ﴿۱۵۱﴾
پس یاد کنید مرا من یاد کنم شمارا و قبول کنید احسان مرا ، و ناسپاسی منمائید ﴿۱۵۲﴾

[۱۴۹] بار اول برای فرضیت حکم فرمود ، بار دوم برای عام کردن تمام مکانات اگر شهر باشد یا قریه باشد ، بار سوم برای تمام حالات اگر خضر باشد یا سفر باشد - (وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ) مِن به معنی الی است و اشاره است به بر آمدن از جای خویش اگر سفر باشد یا نزدیک باشد لیکن حکم قبله تبدیل نمی گردد - (لَلْحَقُّ) در این اشاره است که حکم محکم است که منسوخ نمی گردد -
[۱۵۰] در این آیت علت چهارم تبدیل کردن قبله است مطلب این است - اگر شما به قبله روی نه کنید پس مردم بر شما حجت قایم خواهند کرد که در کتاب های قبلی این نشانی این امت ذکر است که به کعبه روی خواهند کرد لیکن بعد از روی کردن به طرف کعبه اگر بعضی مردم که در پشت سر شما سخن می گویند و اعتراض می کنند اینها ظالمان عنادیان اند -
فایده : خوف فقط به ترس گفته می شود و خشیت ترس با تعظیم است پس این خاص است به اللّه تعالیٰ و گاهی به معنی یک دیگر می ایند -
تنبیه: این حکم (روی دور دادن) پنج بار ذکر است اول برای وجوب حکم دوم برای تعمیم (همگانی کردن احوال) در سفر و خضر ، سوم تعمیم مکان نزدیک یا دور ، چهارم توجه قلبی ، پنجم رفع احتمال نسخ - (حُجَّةٌ) این به معنی دلیل است یا به معنی جدال کردن - (الَّذِينَ ظَلَمُوا) مراد از این مردم عنادیان اند - (وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي) این عطف است به لِئَلَّا و مراد از اتمام نعمت تحویل قبله است - (وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ) مراد از این زیادت هدایت است -
[۱۵۱] (كَمَا أَرْسَلْنَا) متعلق است به أُتِمَّ نِعْمَتِي یعنی اتمام نعمت به تحویل قبله این طور است مانند اتمام نعمت به فرستادن رسول آخری - (مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ) نسفی گفته است مراد از این آن احکام است که بغیر وحی معلوم نمی شود -
[۱۵۲] از این آیت الی آیت (۱۵۴) پنج سخن ذکر شده است برای محکم شدن به دین در وقت مصائب و اعتراض ها - ذکر اللّه تعالیٰ ، یاد کردن به زبان با فکر کردن به دل و طاعت کردن به جسم و شکر اللّه تعالیٰ ، نسبت کردن نعمت ها است به آن و در رضا اللّه تعالیٰ خرچ کردن است ، و شکر به زبان و دل و تمام اعضاء است - در (وَلَا تَكْفُرُونِ) اشاره به دوام شکر است و مراد از این در مقابل نعمت ها کفر و الحاد و فسق و بدعت کردن است در این آیت سه امور ذکر است -