وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَادًا يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ وَلَوْ يَرَى الَّذِينَ ظَلَمُوا إِذْ يَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا وَأَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعَذَابِ ﴿۱۶۵﴾ إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا وَرَأَوُا الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبَابُ ﴿۱۶۶﴾ وَقَالَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَمَا تَبَرَّءُوا مِنَّا كَذَلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَيْهِمْ وَمَا هُمْ بِخَارِجِينَ مِنَ النَّارِ ﴿۱۶۷﴾

و بعضی از مردمان آنانی اند که میگیرند به جز اللّه تعالیٰ همتایان را ، محبت میکنند با ایشان مانند محبت ایشان اللّه تعالیٰ را و اهل ایمان خوب قائم اند در محبت اِللّه تعالیٰ، و اگر می دانستند کسانیکه شرک کردند وقتی که ببینند عذاب را این سخن را که هرآئینه قدرت یک اللّه تعالیٰ راست همه و هرآئینه اللّه تعالیٰ سخت عذاب کننده است (پس ایشان شرک نه می کردند) ﴿۱۶۵﴾
وقتی که جدای کنند آن مردم که پیروی ایشان شده است - از پیروان خود و قتیکه ببینند عذاب را و قطع شود تعلقات ایشان با یک دیگر ﴿۱۶۶﴾
و گویند پیروی کنندگان کاش میبود مارا دوباره رفتن به دنیا پس بیزاری کنیم ما از ایشان چنانچه ایشان بیزاری کردن از ما همچنین می نمایاند اللّه تعالیٰ ایشان را کردارهای شانرا برای افسوس ها بر ایشان و نیستند ایشان هرگز بیرون آیندگان از آتش ﴿۱۶۷﴾

[۱۶۵] در این آیت تنبیه است به مشرکین ، مراد از انداد پیران مشرک ، ملایان و کلانها اند که به خوردها شرک و بدعت را نشان داده اند و اینها تقلید شرکی آنها را می کردند و به آنها محبت می گویند - (يُحِبُّونَهُمْ) به این معنی است که پیروی آنها را می کنند یا محبت به معنی حقیقی آن است و این مستلزم است به عبادات بدنیه و مالیه - (كَحُبِّ اللَّهِ) اشاره است که محبت به غیراللّه وقتی شرک است که برابر شود به محبت الهیه - (وَلَوْ يَرَى) رویت چشم مراد است و مفعول آن پنهان است - (الْعَذَابَ) و جزا لَوْ پنهان است یعنی (أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا) یا رویت علمی مراد است و أَنَّ الْقُوَّةَ آه به جای دو مفعول است و در آخر آن جزا پنهان است یعنی لما اشرکوا (اینها شرک نه کرده می بودند) - (أَشَدُّ حُبًّا) یعنی مومنین مانند طاعت اللّه تعالیٰ طاعت دیگر را نمی کنند و برای طاعت اللّه تعالیٰ طاعت مردم دیگر را ترک می کنند از این سبب طاعت آنها محکم است -
[۱۶۶-۱۶۷] در این دو آیت برآئت پیرها و مرید های ایشان را از یکدیگر در روز آخرت ذکر می کند - (مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا) متبوعین در این آیت عام هستند اگر نیکان اند یا بدان اند و مطلب برائت این است که اینها خواهد گفتند که ما حکم پیروی خویش را به شما نه داده بودیم شما چرا بدون دلیل پیروی مارا کرده اید (كَذَلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ) یعنی مانند که نتیجه عمل باطل آن داده شد همین گونه تمام اعمال کفریه و شرکیه و بدعیه باطل خواهند شد و اینها به انجام دادن این اعمال خویش افسوس خواهند کرد -