كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿۲۱۳﴾ أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُمْ مَثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ ﴿۲۱۴﴾ يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ قُلْ مَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ ﴿۲۱۵﴾

بودن مردمان یک گروه (بر توحید پس اختلاف کردند) پس فرستاد اللّه تعالیٰ پیغمبران را بشارت دهندگان (برای اجابت کنندگان) و ترسانندگان (به اجابت نه کنندگان) ونازل کرد بایشان کتابها را به حق تا فیصله کند میان مردمان در آنچه که ایشان اختلاف کردند در آن و اختلاف نکردند در آن مگر کسانیکه داده شده ایشان را علم کتاب بعد از آنکه آمد ایشان را حجت های روشن از جهت ضد در میان ایشان - پس راهکرد اللّه تعالیٰ کسانی را که ایمان آوردند به چیزیکه اختلاف کردند (آن مردمان دیگر) در آن که آن از حق است به حکم خود و اللّه تعالیٰ می رساند کسی را که خواهد بسوی راه راست ﴿۲۱۳﴾
آیا گمان می کنید شما که داخل می شوید به جنت و تا حال پیش نیامده شمارا مانند حالت آنانیکه گذشتند پیش از شما رسید بایشان سختی (مالی) و امراض و جنبانیده شدند تا آنکه گفت رسول و آنانیکه ایمان آوردند با وی چه وقت می آید مدد اللّه تعالیٰ اگاه شوید هرآئینه مدد اللّه تعالیٰ نزدیک است ﴿۲۱۴﴾
میپرسند ترا که چه مقدار (بالای که) خرچ کنند ، بگو: به هر مقدار که خرچ می کنید از مال پس برای پدر و مادر است و خویشاوندان و یتیمان و مسکینان ومسافر و آنچه میکنید از نیکی پس هرآئینه اللّه تعالیٰ به آن داناست ﴿۲۱۵﴾

[۲۱۳] در این آیت ترغیب جهاد و دعوت الی ﷲ است به ذریعه کتاب ﷲ و در آیت گذشته که کدام اختلاف ذکر است طریقه ازاله (پاک کردن) آن را در این آیت ذکر می کند که این طریقه انبیاء علیه السلام است مطلب این است که بعد از آدم علیه السلام همه مردم تا یک وقتی بر توحید متفق بودند - همچنین در زمان هر نبی که هر وقت مخالفین به ذریعه عذاب فنا شدند باقی ماندگان بر توحید یکی می بودند - بعد از وفات نبی در میان آنها اختلاف به وجود می آمد - در این اشاره است که کتابهای ﷲ تعالیٰ برای حل کردن مسایل اختلافی نازل شده اند - و در آیت ذکر است که اختلاف که ها کرده بودند و چه وقت کرده بودند و چرا کرده بودند؟ (أُمَّةً وَاحِدَةً) بعد از این لفظ اختلفوا پنهان مراد است مانند که در آیت (۱۹) سوره یونس است (مَعَهُمُ) در این لفظ اشاره است که بالای هر نبی کتاب مستقل نازل نه شده بود بلکه این یک کتاب با انبیاء علیه السلام دیگر بود (بَغْيًا بَيْنَهُمْ) ضد و عناد اینها به انبیاء علیه السلام پس بینهم و بین الانبیاء مراد است یا اینکه این بغی در بین آنها ترقی کرده است -
[۲۱۴] این نیز ترغیب است به جهاد به سپری کردن تکالیف - مراد از (مَثَلُ) تکالیف است - تکالیف به سه نوع است یکی تکالیف مالی به آن بأساء گفته می شود - دوم تکالیف بدنی به آن ضراء گفته می شود - سوم از طرف مخالفین دشنام ، بدنامی و مکرها به این در (زُلْزِلُوا) اشاره است - مطلب این است که رسول و مومنین به بسیار عاجزی طلب کمک اللّه تعالیٰ را می کردند از اللّه تعالیٰ شکایت نه می کردند (مَتَى نَصْرُ اللَّهِ) برای طلب است مقصد در آن طلب کمک اللّه تعالیٰ است ناامیدی کردن نیست زیرا که انبیاء و صحابه از کمک اللّه تعالیٰ ناامیدی نه می کنند - (أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ) این تسلی است ازطرف اللّه تعالیٰ -
[۲۱۵] از اینجا باب سوم است الی آیت (۲۴۲) - در این هژده احکام است برای تدبیر منزل و رد است به رسم های جاهلیت در باره خرچ کردن مال ، طلاق و رجوع وغیره - در این آیت حکم اول است بیان مصارف انفاق و رد است به رسم جاهلیت که آنها بی جای مالها را خرچ می کردند - و این انفاق واجب است در وقت احتیاج آنها و بودن طاقت مالی خرچ کننده - و در این آیت نمونه بأسا ذکر است -