كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْمًا كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَشَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿۸۶﴾ أُولَئِكَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ ﴿۸۷﴾ خَالِدِينَ فِيهَا لَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنْظَرُونَ ﴿۸۸﴾ إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۸۹﴾ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الضَّالُّونَ ﴿۹۰﴾ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِمْ مِلْءُ الْأَرْضِ ذَهَبًا وَلَوِ افْتَدَى بِهِ أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِرِينَ ﴿۹۱﴾
چگونه راه نماید اللّه تعالی به قومی که کافر شدند پس از ایمان شان و گواهی دادند که هرآئينه رسول راست است و آمده بود به ایشان دلایل روشن و اللّه تعالی راه نمی نماید قوم ستمگاران را (به عنادیان) ﴿۸۶﴾
آن کسان سزای شان این است که هست بر ایشان لعنت اللّه تعالی و فرشتگان و مردمان همه ﴿۸۷﴾
همیشه باشند در آن تخفیف کرده نمی شود از ایشان عذاب و نه ایشان مهلت داده می شوند ﴿۸۸﴾
مگر کسانیکه توبه کردند بعد از این و اعمال نیک کردند پس هرآئينه اللّه تعالی آمرزنده مهربانست ﴿۸۹﴾
هرآئینه کسانیکه کافر شدند بعد از ایمان خویش باز زیاد کردن در کفر (الی جان کندن) هرگز قبول کرده نشود توبه ایشان و آن کسان ایشانند گمراهان بزرگ ﴿۹۰﴾
هرآئينه کسانیکه کافر شدند و مردند در حالیکه ایشان کافران بودند پس هرگز قبول نمی شود از هیچ یک ایشان زمین پر از طلا و اگرچه عوض دهند آنرا آن کسان ایشان راست عذاب دردناک و نیست ایشان را هیچ مدد گار ﴿۹۱﴾
[۸۶] در این آیت قباحت دوازدهم ذکر است که آن مرتد شدن است باوجود فهم از سبب ضد و عناد آنها - و اول مراد از اینها اهل کتاب اند که به نبی آخر قبل از پیدایش آن ایمان آوردند و گواهی رسالت اورا می کردند چنانچه در آیت (۸۹) سوره بقره به این اشاره است و بعد از آمدن آن کفر کردند و همین گونه هر مرتد در آن داخل است -
[۸۸-۸۷] این تخویف اخروی است و همین گونه در آیات (۱۶۲،۱۶۱) سوره بقره درباره حق پنهان کنندگان گذشته است -
[۸۹] در این ذکر توبه عوام و آن کسانی است که بدون کتمان حق دیگر گناه کرده اند -
[۹۰] مقصد آیت این است که مرتد الی مرگ کفر می کند در هنگام غرغره توبه می کند پس توبه او قبول نمی گردد (ازْدَادُوا كُفْرًا) مراد آن همیشه الی مرگ به کفر ماندن است (الضَّالُّونَ) مراد از ان گمراهان کامل است یعنی در درجه کفر است -
[۹۱] مطلب آیت این است که توبه نه کند و درک فر بمیرد پس اگر کسی در فدیه او زمین پر از طلا بدهد یا او از طرف خود در قیامت فدیه می دهد این قبول نمی گردد پس اشکار گردید که در زندگی بدون توبه کردن دیگر راه نجات نیست - همین گونه در آیت (۳۶) سوره مائده و در آیت (۷۰) سوره انعام است -