أَفَأَمِنُوا مَكْرَ اللَّهِ فَلَا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخَاسِرُونَ ﴿۹۹﴾ أَوَلَمْ يَهْدِ لِلَّذِينَ يَرِثُونَ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ أَهْلِهَا أَنْ لَوْ نَشَاءُ أَصَبْنَاهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَنَطْبَعُ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لَا يَسْمَعُونَ ﴿۱۰۰﴾ تِلْكَ الْقُرَى نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَائِهَا وَلَقَدْ جَاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانُوا لِيُؤْمِنُوا بِمَا كَذَّبُوا مِنْ قَبْلُ كَذَلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِ الْكَافِرِينَ ﴿۱۰۱﴾ وَمَا وَجَدْنَا لِأَكْثَرِهِمْ مِنْ عَهْدٍ وَإِنْ وَجَدْنَا أَكْثَرَهُمْ لَفَاسِقِينَ ﴿۱۰۲﴾
آیا بی خوف شدند از عذاب اللّه تعالٰی پس بی خوف نمی شوند از عذاب اللّه تعالٰی مگر گروه زیانکاران ﴿۹۹﴾
آیا اشکار نشده است برای آن کسانیکه میراث گرفته اند زمین را پس از ساکنان آن این سخن که اگر بخواهیم ما برسانیم ایشان را عذاب به سبب گناهان ایشان و مهر می نهیم بر دل های ایشان پس ایشان نمی شنوند ﴿۱۰۰﴾
این ده ها خواندیم بر تو بعضی از خبرهای آنرا و بدرستیکه آمدند برای ایشان رسولان ایشان با احکام روشن پس هرگز نبودند ایشان که ایمان بیارند به سبب آنکه انکار کرده بودند پیش از آن از این سبب اللّه تعالٰی مهر می نهد بر دلهای کافران ﴿۱۰۱﴾
و نیافتیم در اکثر ایشان وفا به عهد و هر آئینه یافتیم اکثر ایشان را البته نافرمان ﴿۱۰۲﴾
[۹۹] بعد از اوقات خاص حالا به عموم اوقات اشاره است (مَكْرَ) عذاب اللّه تعالٰی به طریقه استدراج و مهلت است - در این آیت مراد از امن بی خوف شدن در دنیا است یعنی در دل آنها از عذاب اللّه تعالٰی هیچ خوفی نمیباشد و در آیت (۸۲) سوره انعام مراد از امن نجات یافتن از عذاب اللّه تعالٰی است به توسط توحید پس تعارض نمی آید -
[۱۰۰] در این آیت تنبیه است و ترسانیدن نیز است به همراه عذاب دنیوی و در این تاکید آیات پیش است به آمدن عذاب (يَهْدِ) در این مراد از هدایت هدایت عقلی است یعنی به عقل اشکار شدن (بِذُنُوبِهِمْ) اشاره است که در این مردم موجوده همه آن گناه ها جمع شده است که در اقوام پیش یک یک دو دو موجود بود و سبب غفلت آنها را ذکر کرد مهر بر دلهای ایشان و نشنیدن حق را و مهر بر دل سبب برای مهر بر گوش هاست از این سبب در فَهُم فا را ذکر کرد -
[۱۰۱] در این ذکر قوم های پیش است برای تذکیر مردم موجوده که حالت موجوده مشابه است به حالت مردم پیش که به ایشان رسولان آمده بودند - و به اینها نیز رسول آمده است لیکن در آنها سه درجه مخالفت بود آنها در این موجوده نیز است آن سه درجه منکرین اینست اول تکذیب دوم محروم بودن از ایمان سوم مهر نهادن -
[۱۰۲] این متعلق است به همه کافران پیش و بعد و علت مشترک عذاب است مراد از (عَهْدٍ) وفا به وعده توحید است که در عالم الارواح گرفته شده بود و به واسطه پیغمبران تجدید شده است -