بَرَاءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿۱﴾

اعلان جدایی است از طرف اللّه تعالٰی و رسولش برای آنهای که عهد بسته اید با ایشان از جمله مشرکین (و عهد را شکستانده اند) ﴿۱﴾

سوره التوبة

ربط: آن با سوره پیش به طریقه های بسیار است طریقه اول اینست چون در سوره انفال قاعده جهاد بیان شد پس در این سوره اعلان جهاد است - طریقه دوم آنست که در سوره انفال صرف اعلان جهاد بود در این سوره ذکر گروه های است که با آنها جهاد شده میتواند -
دعویٰ این سوره: قتال کردن با مشرکین و کتابیان و جهاد کردن با منافقین و این شش بار ذکر شده است در آیت های (۱۲۳،۷۳،۳۶،۲۹،۱۴،۵) - و مسئله توحید در اخیر سوره ذکر است -
خلاصه این سوره: در این سوره چهار حصه است در حصه اول ذکر قتال مشرکان است و در حصه دوم ذکر قتال کتابیان است و در حصه سوم عیوب منافقان است و در حصه چهارم صفات مومنان است حصه اول الی آیت (۲۸) است در آن ذکر سه نوع مشرکان است و رد بر چهار موانع قتال است و سیزده علت قتال ذکر است و ترغیب به جهاد است -
فایده: علت اولی ننوشتن بسم اللّه در آغاز این سوره آنست که در ابتداء این سوره بسم اللّه نازل نشده است سبب دوم حدیث عثمان رضی اللّه وعنه است که ترمذی و ابوداود روایت کرده است و صاحب مشکوة در صفحه (۱۹۴) نقل کرده است که حاصل آنست که آوردن این سوره را بعد از سوره انفال مسئله اجتهادی است از این احتمال که این سوره جز سوره پیش است از مناسبت بسیار از این سبب بسم اللّه در آغاز سوره نوشته نشد - و از این احتمال که سوره مستقل است نام آن در آغاز سوره نوشته شد و همچنین یک حکمت ننوشتن بسم اللّه این است که بسم اللّه برای امن است و این سوره برای دور کردن امن است - حکمت دوم آنست که برای کسی خط اعلان جنگ فرستاده میشد در سر آن بسم اللّه نمی بود -

تفسیر

[۱] در این آیت ذکر گروه اول مشرکین است که به آن محاربین گفته میشود از سببی که ایشان عهد را شکستانده اند و آن نیز در آن داخل است که با ایشان عهد غیر موجل بود - و یک حکم آن برائت است و مراد از برائت هر نوع امن و ذمه را دور کردن و هر تعلق را قطع کردن است و بیان آن در آیت های (۱۱۳،۷۳،۳۶،۲۸،۲۳،۱۷،۱۵،۱۲،۵) است -