وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا أُنْزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِنْ رَبِّهِ إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ ﴿۷﴾ اللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ كُلُّ أُنْثَى وَمَا تَغِيضُ الْأَرْحَامُ وَمَا تَزْدَادُ وَكُلُّ شَيْءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدَارٍ ﴿۸﴾ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْكَبِيرُ الْمُتَعَالِ ﴿۹﴾ سَوَاءٌ مِنْكُمْ مَنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ وَمَنْ جَهَرَ بِهِ وَمَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّيْلِ وَسَارِبٌ بِالنَّهَارِ ﴿۱۰﴾

و میگویند آنهای که که کافران اند چرا نازل نمی شود بر او معجزه ای از پروردگار او جز این نیست که تو بیم دهنده ئی و هر قومی را دعوت دهنده ئی ﴿ ۷ ﴾
و اللّه تعالٰی میداند هر آنچه در شکم می بردارد هر زن و آنچه را می کاهند رحمها و می افزایند و هرچیزی نزد او با مقدار خاص است ﴿ ۸ ﴾
عالم بر پنهان و اشکار است بسیار بزرگ و بلندتر است ﴿ ۹ ﴾
یک سان است از شما (در علم اللّه تعالٰی) کسیکه آهسته گوید سخن را و کسیکه به آواز بلند گوید سخن را و کسیکه او پنهان است در شب و میگردد در روز ﴿ ۱۰ ﴾

[۷] این تنبیه به منکرین است بر طلب کردن ایشان معجزات را از نبی صل اللّه وعلیه وسلم و اینجا مراد از آیات آوردن عذاب های بی مثال از آسمان یا زمین است با قرینه يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالسَّيِّئَةِ چنانچه در آیت (۹۲) سوره بنی اسرائیل ذکر است - و مطلب این است که ایشان معجزات را در اختیار نبی صل اللّه وعلیه وسلم میدانند از این سبب از آن طلب میکنند لیکن کار او صرف انذار است (وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ) این جمله مستقل است خبر مقدم و مقتدأ مؤخره است - معنی اینست که (برای یک قوم هدایت کننده مستقل میباشد) اگر نبی باشد یا غیر نبی باشد یا این جمله عطف است بر منذر پس معنی این شد که بدون شک تو بیم دهنده و هدایت کننده ئی برای همه اقوام پس دلیل شد بر عموم بعثت نبی صل اللّه وعلیه وسلم یا مبتدأ محذوف است یعنی واللّه لکل قومٍ هاد -
[۸] از این آیت الی آیت (۱۴) باب دوم است در این پنج دلایل عقلی است بر رد شرک فی العلم از آیت (۸) الی آیت (۱۴) - در این باب پنج دلایل عقلی است برای رد بر شرک فی العلم از آیت (۸) الی آیت (۱۲) - باز حال ملائیک را ذکر میکند به طریقه دلیل نقلی با همراه تخویف در آیت (۱۳) باز رد بر شرک فی الدعاء با مثال است در آیت (۱۴) -
[۱۰-۹-۸] در این سه آیت اثبات علم غیب برای اللّه تعالٰی است بعد از ذکر کردن دلایل قدرت اللّه تعالٰی (وَمَا تَغِيضُ الْأَرْحَامُ وَمَا تَزْدَادُ) مراد اینست که گاهی ولد پیش از مدت معین پیدا میشود که آن عادتاً نه ماه است و گاهی مدت در رحم بیشتر میگردد و در آن اختلاف اهل علم است - در نزد امام ابوحنیفه دو سال است و در نزد امام شافعی چهار سال و در نزد امام مالک پنج سال و مدت کم شش ماه است - و همچنین گاهی اعضاء ولد ناقص میباشد و گاهی بیشتر میباشد - همچنین گاهی یک ولد ناقص الخلقت میباشد - وَمَا تَزْدَادُ ، یعنی ولد بیشتر از یکی (وَسَارِبٌ بِالنَّهَارِ) یک معنی آنست متحرک و معنی دوم آنست اشکار شدن و معنی سوم آنست پنهان شدن - در اینجا معنی اول برگزیده است (الْكَبِيرُ) بزرگی ذات و صفات برای هر دو شامل است (الْمُتَعَالِ) از علو ماخوذ است یعنی بلند و بالا است زیرا که بالای عرش است از او چیزی دیگری بالاتر نیست -