وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَإِنَّ السَّاعَةَ لَآتِيَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ ﴿۸۵﴾ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ ﴿۸۶﴾ وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعًا مِنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ ﴿۸۷﴾ لَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْهُمْ وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ ﴿۸۸﴾ وَقُلْ إِنِّي أَنَا النَّذِيرُ الْمُبِينُ ﴿۸۹﴾ كَمَا أَنْزَلْنَا عَلَى الْمُقْتَسِمِينَ ﴿۹۰﴾

و نیافریدیم آسمان ها و زمین و آنچه در بین آنهاست مگر به اشکار کردن حق و هرآئينه قیامت آمدنی است پس رو بگردان رو گردانیدن نیکو ﴿ ۸۵ ﴾
هرآئينه پروردگار تو اوست آفریننده دانا بر هر چیز است ﴿ ۸۶ ﴾
و هرآئينه دادیم ترا هفت آیت که مکرر خوانده میشود و قرآن بزرگ ﴿ ۸۷ ﴾
و باز مکن چشم های خود را بسوی آن مال های که لذت داده ایم به آن اقسام کافران را از ایشان و اندوه ناک مشو بر ایشان و پست کن بال خود را برای مومنان ﴿ ۸۸ ﴾
و بگو هرآئينه من بیم کننده اشکارم ﴿ ۸۹ ﴾
چنانچه عذاب نازل کردیم بر تقسیم کنندگان ﴿ ۹۰ ﴾

[۸۵] این علت برای عذاب قوم های گذشته است یعنی اللّه تعالٰی آسمانها و زمین را برای عدل آفریده است و تقاضا عدل آنست که به مجرمان و مشرکان عذاب داده شود و حق به معنی عدل است و این عذاب صرف در دنیا نیست بلکه در قیامت نیز است زیرا بعد از آن فرمود (وَإِنَّ السَّاعَةَ لَآتِيَةٌ) یا مراد از حق توحید است یعنی این همه موجودات بر توحید دلیل است پس چرا این مردمان انکار میکنند - باز از این آیت ده آداب برای مبلغ بیان میگردد و این تسلیت برای نبی صل اللّه وعلیه وسلم است و ذکر ادب اول است - صفح جمیل به این گفته میشود که رو گردانده شود و براءة کرده شود خاص برای اللّه تعالٰی بغیر از نیاز مقاصد - و همچنین در آیت (۱۰) سوره مزمل نیز است و مراد اینست که از ایشان عفو کن در حقوق خود پس این منسوخ نیست و مراد اینست که از مشرکین براءة کن و این هر وقت فرض است احتمال نسخ ندارد -
[۸۶] این دلیل برای جمله گذشته است وَإِنَّ السَّاعَةَ لَآتِيَةٌ زیرا که خالقیت اللّه تعالٰی بر هر چیز با موجودیت علم بر هر چیز دلیل اشکار است که اللّه تعالٰی زنده کردن دوباره میتواند -
[۸۷] این علت برای فِاصفح است و همچنین برای (لاتمدن) بعدی - یعنی برای اهل قرآن لازم است که از مشرکین براءة کنند (سَبْعًا مِنَ الْمَثَانِي) در این قول برگزیده اینست که مراد از این سوره فاتحه است زیرا که این به حدیث صحیح و مرفوع بخاری در ابوسعید بن المعلی آمده است و مثانی از سببی گفته میشود زیرا که سوره فاتحه در هر رکعت در همه نماز ها بار بار خوانده میشود (وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ ) مراد از این نیز سوره فاتحه است واین نیز در حدیث صحیح آمده است که این سوره مشتمل است بر مضامین بزرگ قرآن پاک -
[۸۸] در این آیت ذکر سه آداب برای مبلغ است - اول اینکه بر سامان های دنیا و بر مردم دنیا پرست حسرت مخور (أَزْوَاجًا) به آن مردم ثروتمند گفته میشود که مشابه یکدیگر در ثروت میباشند و همچنین در آیت (۱۳۱) سوره طٰهٰ است - و ادب دیگر اینست که اگر این مردم دنیا پرست ایمان نمی اورند بر ایشان غم مخور و مراد از این آن حزن و خفگی است که انسان را از دعوت و تبلیغ مشغول می سازد - و ادب دیگر اینست که با اهل ایمان نرمی و شفقت کن و با خود نزدیک کن چنانچه پرنده بال خود را بگشاید و بچه های خود را زیر بال پنهان کند و چنین در آیت (۲۱۵) سوره شعراء نیز است -
[۸۹] در این آیت ذکر ادب دیگر است (الْمُبِينُ ) یعنی در انذار کردن هیچ نوع تلبیس و حق پنهان کردن و رعایت کسی نیست -
[۹۰] در این آیت یک مثال تخویف دنیوی است که در اهل مکه بود و معنی این آیت است که بیم میدهم از عذابی که مانند آن عذاب خواهد بود که ما بر مقتسمین نازل کرده بودیم - در این قول برگزیده اینست که این شانزده کسان بودند و ولید بن مغیره ایشان را در هنگام وقت حج مقرر کرده بود و ایشان راه های مکه را تقسیم کرده بودند و مردم را از نبی صل اللّه وعلیه وسلم منع میکردند اللّه تعالٰی بر ایشان عذاب نازل کرد - و مقتسمین از سببی گفته میشوند که ایشان راه های مکه را تقسیم کرده بودند یا اینکه ایشان قسم خورده بودند -