وَمَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَمَنْ يُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِهِ وَنَحْشُرُهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى وُجُوهِهِمْ عُمْيًا وَبُكْمًا وَصُمًّا مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ كُلَّمَا خَبَتْ زِدْنَاهُمْ سَعِيرًا ﴿۹۷﴾ ذَلِكَ جَزَاؤُهُمْ بِأَنَّهُمْ كَفَرُوا بِآيَاتِنَا وَقَالُوا أَإِذَا كُنَّا عِظَامًا وَرُفَاتًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقًا جَدِيدًا ﴿۹۸﴾ أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ قَادِرٌ عَلَى أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَجَعَلَ لَهُمْ أَجَلًا لَا رَيْبَ فِيهِ فَأَبَى الظَّالِمُونَ إِلَّا كُفُورًا ﴿۹۹﴾

و هر که را هدایت کند اللّه تعالٰی پس اوست هدایت یافته و هر که را گمراه سازد اللّه تعالٰی پس هرگز نیابی برای ایشان مددگار به جز اللّه تعالٰی و بر انگیزیم ایشانرا روز قیامت بر روی های ایشان نابینا و گنگ و کر جای ایشان جهنم است وقتیکه که فرونشیند شعله پس بیفزایم بر ایشان شعله آتش را ﴿۹۷﴾
اینست جزای ایشان به سبب آنکه کافر شدند بر آیات های ما و گفتند آیا چون شویم استخوانها و ذره ذره آیا برانگیخته میشویم به آفرینش نو ﴿۹۸﴾
آیا نمی بینند که هرآئينه اللّه تعالٰی او ذاتیست که آفریده آسمانها و زمین را تواناست که بیافریند مانند ایشان و مقرر کرده است برای ایشان میعادیکه نیست شک درآن پس نمیکنند ظالمان کار دیگری به جز ناشکری را ﴿۹۹﴾

[۹۷] در این آیت ذکر دو گروه پس از اثبات رسالت است کسی این رسول را قبول دارد و کسی ندارد و بیانه برای منکرین تخویف اخروی است و همچنین این جواب سوال است که اگر این رسول به حق باشد پس لازم این بود که همه مردم هدایت می یافتند حاصل جواب اینست که هدایت و اضلال در اختیار اللّه تعالٰی است (وَنَحْشُرُهُمْ) و مانند این در آیت (۳۴) سوره فرقان است و (عُمْيًا وَبُكْمًا وَصُمًّا) به حقیقت حمل است یعنی در بعضی حالات در روز حشر حال ایشان به همین گونه خواهد بود ، و در حدیث صحیح آمده است (الیس الذی امشاه علی رجلین قادر علٰی ان یمشِیه علی وجهه یوم القیامة) یعنی ذاتیکه ایشانرا در دنیا بر پای روان کرده است او قادر است که در قیامت بر روی بگرداند در عذاب جهنم تخفیف نمی آید چنانچه این در دیگر نصوص ظاهر آمده است -
[۹۸] در این اسباب عذاب را ذکر کرده است یکی کفر باالایات یعنی انکار از توحید ، و دوم انکار از بعث بعدالموت و این سبب دوم در آیت (۴۹) این سوره ذکر بود -
[۹۹] این دلیل عقلی برای اثبات بعث بعدالموت است و برای توحید (فَأَبَى الظَّالِمُونَ إِلَّا كُفُورًا) در این لفظ ظالمون را از جهتی آورد که انکار از قدرت اللّه تعالٰی ظلم بزرگی است ودر آیت (۸۹) الناس را ذکر کرده است از سببی که صرفناللناس را در آن ذکر کرده است (عَلَى أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ) مانند این در آیت (۸۱) سوره یٰس و آیت (۳۳) سوره احقاف است و مراد از مثلهم ذات نفس این مردم است از سببی که مثل به معنی ذات میاید و در آیت (۳۳) سوره احقاف تفسیر این است - از این سبب در آن بجای مثلهم الموتیٰ را ذکر کرده است -