وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَلِكَ غَدًا ﴿۲۳﴾ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ وَاذْكُرْ رَبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَقُلْ عَسَى أَنْ يَهْدِيَنِ رَبِّي لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا ﴿۲۴﴾ وَلَبِثُوا فِي كَهْفِهِمْ ثَلَاثَ مِائَةٍ سِنِينَ وَازْدَادُوا تِسْعًا ﴿۲۵﴾

و مگو در باره کاری که البته من کننده ام این کار را فردا ﴿۲۳﴾
مگر (که ذکر کند) مشیت اللّه تعالٰی را و یاد کن پروردگار خود را وقتی که فراموش کنی و بگو نزدیک است که رهنمای کند مرا پروردگار من نزدیک تر از این به اعتبار هدایت ﴿۲۴﴾
و درنگ کردن در غار خود سیصد سال و افزوده بود نه (به حساب ماه) ﴿۲۵﴾

[۲۴،۲۳] در این آیت ها سه آداب را ذکر کرده است ادب اول گفتن انشاء اللّه است با هر مستقبل (إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ) این را در آیت جدا ذکر کرده است در این اشاره است که بدون انشاء اللّه گفتن اخبار مستقبل منع است و این دلیل بر اینست که نبی صل اللّه وعلیه وسلم عالم الغیب نیست (وَاذْكُرْ رَبَّكَ إِذَا نَسِيتَ) این بیان ادب دیگر است مفسرین بسیار معنی این جمله را ذکر کرده است - معنی اول اینست که یادکن پروردگار را با گفتن انشاء اللّه هنگامیکه این ذکر از تو فراموش شود و باز به یاد بیاید از ابن عباس رضی اللّه عنهما نقل است که اگر در این چنین وقت انشاء اللّه از کسی فراموش شود و باز یکسال بعد به یاد آورد باید بگوید ابن جریر میگوید که مطلب این است که سنت انشاء اللّه ادا خواهد شد اگر چه به این تعلیق و لغو کردن کلام اول نمیشود - معنی دوم اینست یاد کن پروردگار خود را با استغفار و خواندن تسبیح چون گفتن انشاء اللّه از تو فراموش شده باشد و باز به یادت بیاید - معنی سوم اینست یاد کن عذاب پروردگار خود را چون ترک کنی کدام حکم پروردگار خود را (وَقُلْ عَسَى أَنْ يَهْدِيَنِ رَبِّي لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا) مفسرین سه معنی این را نوشته اند - معنی اول اینست امید است که رهنمای کند مرا پروردگار من زیاد روشن از خبر از اصحاب کهف در هدایت کردن مردم - معنی دوم اینست امید است که رهنمای کند پروردگار من به جواب سوال شما نزدیک از آن زمانی که من برای شما گفته ام - معنی سوم چون اللّه تعالٰی آن چیز را برای تو به یاد نه آورد پس بگو امید است که رهنمای کند پروردگار من به بسیار نزدیک و بهتر از این فراموش شده در خیر و فایده و بعضی علماء گفته اند که این ذکر تعبدی است در وقت فراموش شدن انشاءاللّه -
[۲۵] در باره این دو قول است قول اول اینست که این اخبار از جانب اللّه تعالٰی است مقدار آن مدتی که ایشان در غار در خواب بودند الی بیدار شدن آنها وقول دوم اینست که این حکایت قول اهل کتاب است که ایشان این چنین گفته اند و بنابراین قول این معطوف است به یقولون که در آیت (۲۲) ذکر است پس این قول مردم است - لیکن قول اولی بهتر است از سببی که در کتابهای اهل کتاب این جمله نیست که وازدادو تسعًا و همچنین در این معطوف معطوف علیه بسیار فاصله به کلام غیر متعلق است واین قول اول را ابن کثیر و ابن جریر نیز برگزیده اند (ثَلَاثَ مِائَةٍ سِنِينَ) لفظ سنین بدل است یا عطف بیان است برای ثلث مائةٍ و تمیز نیست زیرا تمیز مِائة مفرد و مجرور می آید - قول دوم اینست که ثلثمائة گفته شد سوال شد که مراد از ثلثمائة چیست گفته شد که سنین یعنی اعنی در بین پنهان است - (وَازْدَادُوا تِسْعًا) این لفظ را جدا از این سبب آورد که ثلثمائة به اعتبار حساب شمسی است و تسع زیاد است به حساب قمری از سببی که در صد سال حساب شمسی در حساب قمری سه سال بیشتر میگردد پس در سه صد سال حساب شمسی نه سال در قمری بیشتر میگردد و هردو حساب را از سببی ذکر کرد که حساب اولی از کتابیان است و دومی از امیین عرب است لحاظ هردو کرده شد -