قَالَ فَمَا بَالُ الْقُرُونِ الْأُولَى ﴿۵۱﴾ قَالَ عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّي فِي كِتَابٍ لَا يَضِلُّ رَبِّي وَلَا يَنْسَى ﴿۵۲﴾ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْدًا وَسَلَكَ لَكُمْ فِيهَا سُبُلًا وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْ نَبَاتٍ شَتَّى ﴿۵۳﴾ كُلُوا وَارْعَوْا أَنْعَامَكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِأُولِي النُّهَى ﴿۵۴﴾

گفت فرعون پس چیست حال قرن های گذشته ﴿۵۱﴾
گفت موسیٰ علم آن نزد پروردگار من است در کتاب نه غافل میشود رب من و نه فراموش میکند چیزی را ﴿۵۲﴾
او ذاتی است که ساخت زمین را برای شما جای آسایش و اماده کرد در آن برای شما راه های رفتن و فرو فرستاد از آسمان آب را پس برآوردیم به آن جفت های از بوته های مختلف ﴿۵۳﴾
بخورید و بچرانید چهارپایان خود را هرآئينه در آن بسیار نشانهاست برای صاحبان عقل ﴿۵۴﴾

[۵۱] در این آیت سوال دوم فرعون ذکر است مطلب سوال این است اگر سخن تو حق است کلان های گذشته خلاف آنرا کرده اند و بندگی غیراللّه را کرده اند - پس در باره آنها چه میگویی و این سوال فرعون یک فریب دادن به موسیٰ علیه السلام بود یعنی اگر موسیٰ علیه السلام در جواب این بگوید که همه آنها گمراهان بودند مردم از او ناراض خواهند شد -
[۵۲] در این آیت جواب از طرف موسیٰ علیه السلام با حکمت است که علم آنرا به اللّه تعالٰی سپرد و خودش در باره او هیچ فیصله نکرد - و این ادب برای دعوت کنندگان است که حالا نیز مخالفین این گونه سوالات میکنند جواب آنها به این طرز بکار است برای این که ایشان در ضد مبتلا نشوند - و در این آیت دو صفات که آن صلبیه است از اللّه تعالٰی نفی شده است -
[۵۳] در این آیت دلیل عقلی بر توحید است و به این تنویر گفته میشود به طریقه ادخال الٰهی یعنی چون موسیٰ علیه السلام دو صفات سلبی اللّه تعالٰی را به طریقه دلیل ذکر کرد پس برای وضاحت دیگران اللّه تعالٰی از جانب خود دیگر دلایل توحید را ذکر میکند به ذکر صفات فعلیه ثبوتیه - و در این چهار کارهای قدرت اللّه تعالٰی ذکر شده است (أَزْوَاجًا) جفت نر و ماده که در درخت ها و بوته ها نیز است یا ازواج به معنی اقسام است -
[۵۴] در این آیت دیگر دلیل عقلی به ذکر بعضی از نعمت ها بر انسانها و چهارپایان است و این را به صیغه امر ذکر کرد از سببی که خوراک و ادا کردن حقوق چهارپایان نیز از واجبات است و در این مراد فایده گرفتن است از آن چیزهای که در آیت پیش ذکر شده است (النُّهَى) جمع نُهیه یا از نهوة است آن چیزی که به همراه آن از کارهای بد حفاظت میشود پس او عقل و عدل است به این شرط که برای منع کردن استعمال شود -