اقْتَرَبَ ۷۶۷ الأنبياء
لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ ﴿۲۷﴾ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى وَهُمْ مِنْ خَشْيَتِهِ مُشْفِقُونَ ﴿۲۸﴾ وَمَنْ يَقُلْ مِنْهُمْ إِنِّي إِلَهٌ مِنْ دُونِهِ فَذَلِكَ نَجْزِيهِ جَهَنَّمَ كَذَلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ ﴿۲۹﴾
پیشی نمی گیرند در سخن و ایشان به حکم او عمل میکنند ﴿۲۷﴾
میداند اللّه تعالٰی به حالاتی که پیش روی ایشان است و آنچه در پشت سر ایشان است و شفاعت کرده نمیتوانند مگر کسی را که برگزیده باشد و ایشان از ترس اللّه تعالٰی با او محبت کنندگان اند ﴿۲۸﴾
و هر که بگوید از ایشان که من نیز صفت خدایی دارم سوای اللّه تعالٰی پس این کس را سزا میدهیم ما جهنم چنین سزا میدهیم ظالمان را ﴿۲۹﴾
[۲۷] در این آیت دو صفت است یعنی در سخن گفتن خلاف اللّه تعالٰی را نمی کنند از سببی که سبقت کردن در سخن کنایه است در عرف از مخالفت کردن و موافق امر اللّه تعالٰی عمل میکنند -
[۲۸] در این آیت سه صفات ایشان را ذکر میکند یعنی اللّه تعالٰی بر همه حالات آنها عالم است ، در مابین ایدیهم حالات آینده و در ماخلفهم حالات گذشته مراد است یا پیش روی و عقب مراد است و اشاره به همه زمان و همه اطراف است - اگر در ایشان صفت قدرت و اختیار مستقله موجود میبود به اللّه تعالٰی معلوم میبود و همچنین ایشان برای مشرکین شفاعت کرده نمی توانند پس رد بر مشرکان است که از ایشان امید شفاعت نداشته باشید و ایشان ترس کنندگان اند (إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى) مراد از این مومن موحد است که اللّه تعالٰی برگزیده است به رضا خود مانند که در سوره طٰهٰ (۱۰۹) گذشته است ، خشیت ترسیدن با همراه تعظیم کردن و اشفاق از جهت ترس نرم شدن دل است -
[۲۹] در این ذکر صفت هشتم است که ایشان را حقی نیست که دعوی الوهیت کنند - تفسیر قرطبی نوشته است اگر چه معصوم اند ولی بر عبادت مکلف اند پس این رد است بر آن کسانی که میگویند که بعضی بزرگان در بزرگی به چنین حدی میرسند که برای او جایز است که اناالحق یا سبحانی مااعظم شانی بگویند ، یا دعوی یک صفت الوهیت را میکنند که این همه کفر و ظلم است از این سبب اللّه تعالٰی در این آیت هیچ کسی را از این مستثنی نکرده است که برای ایشان دعوی صفت الوهیت جایز باشد (إِنِّي إِلَهٌ) لفظ اللّه را نگفته است بلکه الٰه به هر صفت الوهیت شامل است سخن یکسان است اگر این دعوی به طریقه شرکت باشد یا به حلول و اتحاد باشد -