خُلِقَ الْإِنْسَانُ مِنْ عَجَلٍ سَأُرِيكُمْ آيَاتِي فَلَا تَسْتَعْجِلُونِ ﴿۳۷﴾ وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿۳۸﴾ لَوْ يَعْلَمُ الَّذِينَ كَفَرُوا حِينَ لَا يَكُفُّونَ عَنْ وُجُوهِهِمُ النَّارَ وَلَا عَنْ ظُهُورِهِمْ وَلَا هُمْ يُنْصَرُونَ ﴿۳۹﴾ بَلْ تَأْتِيهِمْ بَغْتَةً فَتَبْهَتُهُمْ فَلَا يَسْتَطِيعُونَ رَدَّهَا وَلَا هُمْ يُنْظَرُونَ ﴿۴۰﴾

آفریده شده انسان از شتاب زود است که نشان بدهیم به شما نشانهای خود را پس به شتاب مخواهید ﴿۳۷﴾
و ایشان میگویند کئ خواهد بود این وعده اگر شما راستگو هستید ﴿۳۸﴾
اگر میدانستند کافران (به تفصیل) آنوقت که باز داشته نخواهند توانست از روی های خود آتش را و نه از پشت های خود ونه با ایشان مدد خواهد شد ﴿۳۹﴾
بلکه می آید با ایشان ناگهانی پس مبهوت گرداند ایشان را پس طاقت نخواهند داشت از رد آنرا و نه ایشان مهلت داده شوند ﴿۴۰﴾

[۳۷] در این زجر است بر استعجال (زود خواستن) عذاب و مراد از خلق از عجل این است که در طبیعت انسان عجل آفریده شده است مانند که در سوره روم (۵۴) است بنا بر یک تفسیر و در اسراء (۱۱) است - و همچنین در حدیث است که النساء خلقت من ضلع ایسر - یعنی در خلقت و طبیعت زنان کجی است مانند قبرغه چپ اگر راست کردن بخواهی می شکند و یا همیشه کج خواهد بود - (آيَاتِي) مراد از این نمونه های عذاب است و دلایل قدرت اللّه تعالٰی است در انتقام گرفتن از مشرکین -
[۳۸] در این آیت زجر است و بیان استعجال است که در آیت پیش گذشته است (مَتَى) مراد به این استبعاد و انکار کردن است از قیامت و عذاب -
[۳۹] در این آیت جواب الزامی است یعنی عذاب که آمد از آن نجات یافته نمی توانند پس چرا به شتاب میخواهند و با ذکر وجوه و ظهور اشاره است که آتش جنهم از هر طرف ایشان را احاطه میکند - و جزاء لَو شرطیه محذوف است یعنی لَمَا اسْتَعُجَلُوا لْعَذابَ (باز عذاب را به شتاب نمی خواستند) -
[۴۰] این نیز متعلق به آیت پیش است که برای اینها موعد و وقت مقرر آمدن عذاب معلوم نیست بلکه ناگهانی می آید (تَأْتِيهِمْ) ضمیر به قیامت راجع است یا به آتش جهنم -
فایده: با عذاب مناسب نصرت است برای دفع کردن آن و به آمدن عذاب مناسب مهلت است برای نجات یافتن از آن - از این سبب در آیت اول (يُنْصَرُونَ) و در آیت دوم (يُنْظَرُونَ) ذکر شد -