يَوْمَ نَطْوِي السَّمَاءَ كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ كَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِيدُهُ وَعْدًا عَلَيْنَا إِنَّا كُنَّا فَاعِلِينَ ﴿۱۰۴﴾ وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ ﴿۱۰۵﴾ إِنَّ فِي هَذَا لَبَلَاغًا لِقَوْمٍ عَابِدِينَ ﴿۱۰۶﴾ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ ﴿۱۰۷﴾

روزی که بپیچانیم آسمان ها را مانند پیچیدن صاحب راجستر کتاب ها را چنانچه آغاز کردیم آفرینش اول را دوباره نیز چنین میکنیم وعده است بر ما هرآئينه این کار را ما کننده ایم ﴿۱۰۴﴾
و هرآئينه نوشته ایم در زبور بعد از ذکر (تورات) هرآئينه وارثان زمین میباشند آنرا بندگان نیک من ﴿۱۰۵﴾
هرآئينه در این (مضمون) البته تبلیغ است برای قومی که پرستش میکنند (با اخلاص) ﴿۱۰۶﴾
و نفرستادیم ترا مگر رحمت برای همه مردمان ﴿۱۰۷﴾

[۱۰۴] این متعلق به (لَا يَحْزُنُهُمُ) است یعنی هیبت کلان ایشان را غمگین نمی سازد روزیکه بپیچانیم آسمان هارا یا متعلق به تُوعَدُونَ است - یا کلام از شروع است و با نُعِيدُهُ تعلق دارد و مراد از السَّمَاءَ همه آسمانها است به دلیل سوره زمر (۶۷) در (السِّجِلِّ) قول بهتر این است که آن راجستر است که در آن نامها یا احکام و فیصله ها سجل (درج) میشود لذا آن رجستر به مضامین خود مشتمل می باشد و آن مضامین در آن پیچیده میباشد و کسیکه گفته است که سجل نام کاتب نبی صل اللّه وعلیه وسلم بود ابن جریر و ابن کثیر بر آن روایت رد کرده است که این منکر بلکه موضوعی است -
[۱۰۵] در این آیت بشارت اخروی است بنابر این که مراد از الارض زمین جنت است مانند در سوره زمر (۷۴) یا بشارت دنیوی است که به این بنا مراد زمین شام یا حکومت بعضی از زمین مراد است چنانچه این گونه وعده برای بنی اسرائیل نیز ذکر شده بود در سوره اعراف (۱۳۷) و برای این امت در سوره نور (۵۵) - زبور به معنی مشهور است یعنی کتاب داود علیه السلام و مراد از ذکر یا ذکر الهی و بیان توحید در کتاب زبور است یا ذکر به معنی تورات است یا از لوح محفوظ است یا زبور به معنی لغوی است یعنی کتاب های نوشته شده پس مراد از آن همه کتب الٰهیه است (تورات ، انجیل ، زبور) یا ذکر به معنی لوح محفوظ است و اگر مراد از الارض زمین شام شود آن در این سوره در (۸۱،۷۱) ذکر شده است و مراد از عباد صالحین این امت است این وعده در زمانه عمر بن خطاب بجا شد زمین شام فتح شد و والی آن معاویه رضی اللّه عنه مقرر شد پس معلوم شد که معاویه رضی اللّه عنه در جمع این صالحین شمار بود و در تبصیرالرحمن علامه مهائمی نوشته است که نیستند صالحان مگر صحابه کرام اند -
[۱۰۶] در آیت گذشته که بشارت ذکر شد در این آیت ذریعه را برای حاصل کردن بیان میکند (هَذَا) اشاره به مضمون این سوره است یا به همه قرآن و معنی ابلاغ است کفایت و حاصل کردن مراد است و مراد از (عَابِدِينَ) موحدین اند که بندگی را به طریقه شرعی ادا میکنند یا عاملان قرآن اند مانند که در تفسیر مواهب الرحمٰن ذکر کرده است -
[۱۰۷] چون صلاحیت و عبادت موقوف به متابعت سنت رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم و توحید است لذا در این دو آیت این دو بنیاد را ذکر کرد - و از علامه ابن قیم رحمة اللّه علیه ذکر است که رسالت رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم رحمت برای همه عالمین است به طریقه که برای مومنان کاملین به سبب اتباع او کرامت ها و شرافت های دنیا و آخرت را حاصل کردند و برای دشمنان محاربین رحمت است برای جهاد و غزوه کردن به ایشان برای قبول کردن اسلام و برای اهل ذمه کافران به ادا کردن جزیه به امن زندگی کردن رحمت است و برای منافقان با وجود کفر پنهانی مانند مومنان حقوق دادن رحمت است و برای مخلوق عام از عذاب دنیوی نجات یافتن رحمت است - و در آیت (۶۱) سوره توبه رحمت خاص مراد است از سببی که تخصیص مومنان را کرده است -