وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿۵۴﴾ وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي مِرْيَةٍ مِنْهُ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً أَوْ يَأْتِيَهُمْ عَذَابُ يَوْمٍ عَقِيمٍ ﴿۵۵﴾

و تا یقین کنند کسانی را که داده شده است ایشان را علم که این حق است از طرف پروردگار تو پس ایمان آرند به آن باز خوب نرم شود برای آنها دلهای ایشان و هرآئينه اللّه تعالٰی میرساند مومنان را به راه راست ﴿۵۴﴾
و همیشه باشند کسانی که کافر میباشند در شک از این تا وقتیکه بیاید به ایشان قیامت ناگهان یا بیاید به ایشان عذاب روز عقیم ﴿۵۵﴾

[۵۴] این متعلق به فینسخ اللّه است یعنی اللّه تعالٰی که شبهات را دفع کند به این به مومنان فایده میرسد یعنی بر حقانیت قرآن علم و یقین ایشان دیگر هم زیاده میگردد مراد از (فَيُؤْمِنُوا) زیاده شدن ایمان و یقین است از سببی که ایمان را پیش آورده است یا مراد از اتوالعلم اهل کتاب پیش اند که ایشان حقانیت قرآن را دانستند بر قرآن ایمان آوردند (فَتُخْبِتَ) معنی اخبات در این سوره گذشته است یعنی به همراه ایمان آوردن بر قرآن اخبات پیدا میشود (لَهَادِ) یعنی به زیادت علم و ایمان و اخبات در هدایت زیادت میشود -
فایده: تفسیر این آیت که ذکر شد واضح است و تفسیر دیگر را که بعضی مفسرین نوشته اند و با آن واقعه الغرانیق را نوشته اند آن به وجوه بسیار غلط است - وجه اول اینکه این حدیث صحیح نیست چنانچه قاضی عیاض در شفا گفته است که این حدیث به طریقه صحیح معتد به نقل نشده است و در الفاظ آن بسیار اضطراب است و همچنین تفسیر سراج المنیر از امام بیهقی نقل کرده است که این روایت به اعتبار نقل ثابت نیست و در تفسیر قرطبی هم است که این حدیث منکر و منقطع است و امام رازی در تفسیر کبیر گفته است این روایت باطل است موضوعی است - وجه دوم اینکه این واقعه را امام بخاری در کتاب آورده است لیکن واقعه غرانیق در آن نیست - وجه سوم اینکه در این نسبت کذب یا از غلطی است به نبی صل اللّه وعلیه وسلم و حال اینکه انبیاء علیهم السلام در باب تبلیغ از غلطی و کذب بالاتفاق معصوم اند - وجه چهارم اینکه این از قرآن کریم نیز خلاف است از سوره الحاقة (۴۷) واز سوره اسرائيل (۷۵) - وجه پنجم اینکه اگر برای شیطان این گونه تسلط بر نبی جایز شود که بر زبان او الفاظ شرک بیاورد یا آواز خود را مشابه به آواز نبی میکند و بر شنوندگان تلبیس می آورد باز بر همه قرآن عدم اعتماد بوجود می آید - وجه ششم این است که سوره نجم در وقت ابتدایی مکه نازل شده و این سوره در مدینه نازل شده پس این بسیار سخن بعید است که تلبیس شیطان در قرآن تا این مدت زیاد باقی بماند و در آن تردید نمی گردد وجه هفتم این است مفسر ابن عبده نوشته است که لفظ الغرانیق در صفت الٰهه در نظم و نثر عرب نیامده است بلکه غرانیق به پرندگان بزرگ مردار خور را میگویند - وجه هشتم این است اگر این واقعه صحیح باشد پس یهود و نصاریٰ و مشرکین منافقین بر نبی صل اللّه وعلیه وسلم اعتراض این را میکردند که تو خودت اقرار شرک را میکنی پس ما را چرا منع میکنی -
[۵۵] این آیت با آیت (۵۳) تعلق دارد که از جهت شبهات شیاطین کافران همیشه در شک اند و در این تخویف است - مراد از ساعة قیامت است یا وقت مرگ است ، مراد از (يَوْمٍ عَقِيمٍ) روز عذاب دنیوی است یا روز قیامت مراد است ، عقیم به نازا گفته میشود مراد از آن روزی است که شب پس از آن نمی آید پس روز دیگر نیز نمی آید مراد از آن روز بدون خیر است -