قَدْ أَفْلَحَ ۸۳۶ المؤمنون
فَتَعَالَى اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيمِ ﴿۱۱۶﴾ وَمَنْ يَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ لَا بُرْهَانَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمَا حِسَابُهُ عِنْدَ رَبِّهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ ﴿۱۱۷﴾ وَقُلْ رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّاحِمِينَ ﴿۱۱۸﴾
پس والاتر است اللّه تعالٰی پادشاه است حق است نیست حق دار بندگی به جز او پروردگار عرش باعزت است ﴿۱۱۶﴾
و هر که یامدد شو گفت با اللّه تعالٰی مددگار دیگری را (که الٰه میدانند) که نیست او را دلیل برآن پس جز این نیست که حساب کامل او نزد پروردگار اوست هرآئينه نجات نمی یابند کافران ﴿۱۱۷﴾
و بگو ائ رب من بیامرز و رحم کن و تو بهترین رحم کنندگانی ﴿۱۱۸﴾
[۱۱۶] این دلیل آیت پیش است یعنی اللّه تعالٰی کار عبث نمی کند او والاتر از کار های عبث است یا تفریع به همه سوره است یعنی چون در ابتدا سوره ذکر کرد (فَتَبَارَكَ اللَّهُ) و دیگر تصرفات و دلایل ربوبیت والوهیت را ذکر کرد و اثبات بعث بعدالموت را ذکر کرد پس نتیجه آنرا ذکر کرد که معلوم شد که اللّه تعالٰی بزرگ است و پاک است از شریکان و از کارهای عبث و بعد از آن چهار صفات اللّه تعالٰی را ذکر کرد برای دلیل (الْكَرِيمِ) عرش اللّه تعالٰی کریم است که همه نعمت ها و رحمت ها از آن نازل میگردد - و همچنین کریم است یعنی کسی مقابله آنرا نمی تواند و عزت آنرا کم کرده نمی تواند ، و کریم به معنی زیبا هم است -
[۱۱۷] این تفریع بر آیت پیش است به همراه رد بر شرک فی الدعا (لَا بُرْهَانَ) این قید واقعی است یعنی برشرک هیچ دلیل نیست (فَإِنَّمَا حِسَابُهُ عِنْدَ رَبِّهِ) اشاره است به بزرگ بودن سزا شرک و اشاره است که او بخشیده نمی شود (إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ) این حساب اجمالی را ذکر کرد و در این تصریح است که دعا غیراللّه کفر است و این جمله در مقابله ابتداء سوره است که (قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ) یعنی در کفر نیست بلکه فلاح خاص است بر ایمان -
[۱۱۸] این امر بر نبی صل اللّه وعلیه وسلم بر دعا است برای امتیانی که از کفر و شرک خود را نگه داشته اند و آن مومنانی اند که صفات آنها در آغاز سوره بیان شد پس در اخیر برای آنها دعا نبی صل اللّه وعلیه وسلم ذکر شد -