وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ وَأَنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ حَكِيمٌ ﴿۱۰﴾ إِنَّ الَّذِينَ جَاءُوا بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِنْكُمْ لَا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَكُمْ بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ وَالَّذِي تَوَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴿۱۱﴾ لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْرًا وَقَالُوا هَذَا إِفْكٌ مُبِينٌ ﴿۱۲﴾

و اگر نبودی فضل اللّه تعالٰی برشما و رحمت او و اینکه اللّه تعالٰی هرآئينه پذیرنده توبه با حکمت است ﴿۱۰﴾
هرآئينه آنهای که آورده اند این تهمت (بر عایشه رضی اللّه عنها) را گروه محکم است از شما گمان مکنید براین که بد است برای شما بلکه آن مفید است برای شما هست هر یکی از ایشان را (سزا) آن است که کرده باشد از گناه و آن شخصی که برداشته است بار کلان از ایشان او راست عذاب باشان بزرگ ﴿۱۱﴾
چرا چنین نبود که وقتی که شنیدید آنرا (سخن را) که گمان میکردند مردان مومن و زنان مومنه بر یک دیگر خیر را و میگفتند این است دروغ اشکار ﴿۱۲﴾

[۱۰] در این آیت ترغیب به عمل کردن است به احکام گذشته و ذکر نعمت الٰهیه است ، و مراد از فضل نجات دادن از اعمال فحشاء است در دو حکم اول - و مراد از رحمت نجات دادن از اقوال فحشاء است در دو حکم اخیر با ذکر کردن حدود و لعان - و جزاء لَولَا محذوف است لَاَبُتَلِتُمْ بِالْفَحْشَآءِ یعنی ضرور به فحشاء مبتلا میشدید -
[۱۱] از این آیت الی (۲۷) باب دوم است در این زجرها برای منافقین است که بر مومنان تهمت می بندند و آداب برای مومنان است در وقت بستن تهمت بر یک مومن و اوصاف منافقین است به همراه تخویف اخروی و ترغیبات برای مومنان است به همراه بشارت - در این آیت (۱۱) زجر برای منافقانی است که بر عایشه رضی اللّه عنها تهمت بسته بودند و در این تهمت صرف سه مومنان شریک شده بودند حسان بن ثابت ، مسطح بن اثاثه و حمنه بن جحش رضی اللّه عنهم و باقی همه منافقان بودند (عُصْبَةٌ مِنْكُمْ) عصبةُ به جماعتی از سه الی ده گفته میشود و مِنکُم را از سببی فرمود که منافقان نیز خود را در مومنان می شمارند (لَا تَحْسَبُوهُ) این تسلیت برای مومنان است از سببی که این واقعه سبب نزول سوره نور گردید و این خیر بزرگ است و همچنین بربستن بهتان گناها بخشیده میشود و درجات بلند میشود - در این اشاره است که مصیبت های که بر اولیاءاللّه می آیند برای ایشان در آن خیر میباشد (وَالَّذِي تَوَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ) مراد از این عبداللّه بن اُبیٔ بن سلول است که رئیس منافقان بود و او ابتدا این بهتان را کرده بود و نشر و اشاعت آنرا نیز میکرد و این در روایت امام بخاری است و این قول صحیح است - و کسی که به حسان بن ثابت نسبت این را کرده است آن قول صحیح نیست آن قول اجتهاد آن راوی است -
[۱۲] در این ادب اول برای مومنان ذکر است در هنگام بسته شدن بهتان بر یک مومن یعنی برای مومنان تصدیق بهتان بسته کنندگان بکار نیست ، بلکه ایشان را گمان خیر بکار است زیرا حال ظاهر مومن پاکدامنی و عفت است -