لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعَاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضًا قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِوَاذًا فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿۶۳﴾ أَلَا إِنَّ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قَدْ يَعْلَمُ مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ وَيَوْمَ يُرْجَعُونَ إِلَيْهِ فَيُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۶۴﴾

مگردانید خواستن رسول را در میان خود مانند خواستن بعضی شما بعضی را هرآئينه اللّه تعالٰی میداند کسانی را که به خفیه میروند از مجلس شما خود را پنهان میکنند پس باید که بترسند کسانی که خلاف میکنند از طریقه نبی که برسد ایشانرا فتنه ئی یا برسد ایشان را عذابی دردناک ﴿۶۳﴾
آگاه شوید هرآئينه اللّه تعالٰی راست اختیار آنچه در آسمانها است و در زمین است به تحقیق اللّه تعالٰی عالم است حالی را که شما بر آن هستید و روزی که باز گردانیده شوند ایشان بسوی او پس خبر دهد ایشان را اللّه تعالٰی به اعمال که کرده اند و اللّه تعالٰی به هر چیز عالم است ﴿۶۴﴾

[۶۳] در جمله اول این آیت ذکر عظمت شان نبی صل اللّه وعلیه وسلم است و در جمله دوم ذکر حال منافقین است و در جمله سوم تخویف برای مخالفت کنندگان نبی صل اللّه وعلیه وسلم است (لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ) در این سه توجیهات است توجیه اول این است که دعا به معنی آواز دادن است ، مطلب این است که به رسول به نام آواز ندهید مانند که به یک دیگری آواز میدهید یعنی یا محمد مگوئید بلکه در هنگام خطاب یا نبی اللّه یا رسول اللّه بگوئید ، همچنین ابن جریر و ابن کثیر از عبداللّه بن عباس رضی اللّه عنهما روایت کرده است - از این سبب در هیچ حدیث صحیح نیست که یک صحابی نبی صل اللّه وعلیه وسلم را به محمد آواز داده باشد بلکه این آواز را منافقین و یهود میکردند - و اگر آواز از جانب اللّه تعالٰی و جبرائيل باشد به محمد صل اللّه وعلیه وسلم به آن قیاس کردن صحیح نیست آنها مخاطب این آیت نیستند - توجیه دوم این است که دعا به معنی مشهور آن است مطلب این است که چون در آیت پیش به پیغمبر فرمود که دعا کردن نبی صل اللّه وعلیه وسلم را مانند دعاهای خود مدانید از سببی که دعا او قبول است توجیه سوم این است که دعا به معنی حکم است یعنی حکم کردن نبی صل اللّه وعلیه وسلم را مانند حکم خود مدانید اطاعت حکم او فرض است (يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ) تسلل به معنی پنهان پنهان لغزیدن است (لِوَاذًا) معنی خود را پنهان کردن یعنی در مجلس نبی صل اللّه وعلیه وسلم منافقین خود را پشت دیگری پنهان میکردند و بدون اجازت از مجلس پنهان میرفتند - و این صفت به کسی شامل است که به حیله و فریب خود را از سنت و طریقه نبی صل اللّه وعلیه وسلم یکسو میکند - و مخالفت میکند (يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ) ابن کثیر گفته است که مراد از أَمْرِهِ منهاج و سنت و شریعت نبی صل اللّه وعلیه وسلم است پس همه اقوال و اعمال به همراه سنت او وزن میگردند اگر برابر او باشد بسیار خوب است و اگر خلاف سنت او باشد پس او مردود است و زیر این آیت داخل است (فِتْنَةٌ) مراد از این کفر و نفاق و بدعت است یعنی مخالفت سنت رفته رفته انسان را در بدعت و کفر و نفاق گرفتار میسازد یا مراد از آن عذاب های دنیا است مانند قحط ها قیمتی پادشاه ظالم و غیره از جهت مخالفت سنت می آید مانند که در این زمانه سنت های نبی صل اللّه وعلیه وسلم پشت سر انداخته اند و در قبول کردن قوانین در عقاید یا اعمال یا در احکام راه مخالف قرآن و سنت نبی صل اللّه وعلیه وسلم را اختیار کرده اند از این سبب در هر مملکت بدست کافران ذلیل میشوند و گرفتار عذاب های مختلف اند و عذاب الیم به عذاب دنیوی و اخروی هر دو شامل است (اللّهم لاتجلعنا فتنة للقوم الظالمین و نعوذبک من الاعداء ولا تسلط علینا من لایرحمنا - اللّه آمین) -
[۶۴] چون در آیت گذشته ذکر عذاب را کرد حالا در این ذکر میکند که اللّه تعالٰی قادر و صاحب اختیار کامل است عذاب داده میتواند و نیز عالم است برکسیکه مستحق عذاب است و در این آیت اختتام سوره بر مسئله توحید است به همراه رد شرک فی التصرف و رد شرک فی العلم -و اثبات قیامت است به همراه (يَوْمَ يُرْجَعُونَ) -