وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِبَاسًا وَالنَّوْمَ سُبَاتًا وَجَعَلَ النَّهَارَ نُشُورًا ﴿۴۷﴾ وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا ﴿۴۸﴾ لِنُحْيِيَ بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا وَنُسْقِيَهُ مِمَّا خَلَقْنَا أَنْعَامًا وَأَنَاسِيَّ كَثِيرًا ﴿۴۹﴾ وَلَقَدْ صَرَّفْنَاهُ بَيْنَهُمْ لِيَذَّكَّرُوا فَأَبَى أَكْثَرُ النَّاسِ إِلَّا كُفُورًا ﴿۵۰﴾ وَلَوْ شِئْنَا لَبَعَثْنَا فِي كُلِّ قَرْيَةٍ نَذِيرًا ﴿۵۱﴾

و خاص اللّه تعالٰی اوست آن ذاتی که ساخت برای شما شب را لباس و خواب را آرام و ساخت روز را برای پراگنده شدن ﴿۴۷﴾
و خاص اللّه تعالٰی اوست آن ذاتی که فرستاد هوا ها را مژده دهنده پیش از رحمت او و بارانیدیم از آسمان آب پاک کننده را ﴿۴۸﴾
تا تازه سازیم به آن زمین خشک را و بنوشانیم آنرا از جمله آنچه آفریده ایم چهارپایان و انسانان بسیاری را ﴿۴۹﴾
و به تحقیق گردانیدیم این آب را در میان ایشان تا پند گیرند پس نمی کنند بسیار مردم مگر ناسپاسی ﴿۵۰﴾
و اگر میخواستیم هرآئينه می فرستادیم در هر دهی ترساننده ﴿۵۱﴾

[۴۷] این دلیل عقلی دیگر است در این شب و در آن خواب و روز را ذکر کرده است و فواید آنرا ذکر کرده است (سُبَاتًا) سبت در اصل برای قطع کردن و خالی کردن گفته میشود خواب نیز در آنوقت نعمت است که به مشاغل خسته شود و آنرا ترک میکند و آرام میکند -
[۴۸] این نیز دلیل عقلی است و ذکر هواها و باران را کرده است واثار ایشان را نیز ذکر کرده است و (طَهُورًا) اوست که پاک باشد و چیز دیگر را پاک میکند واین دلیل است که اصل در آب باران طهوریت است نجاست در آن عارضی می آید - و ابن کثیر گفته است که طهور به معنی اله طهارت است صیغه مبالغه نیست -
[۴۹] در این دو فایده باران را ذکر کرده است (كَثِيرًا) سوال این است که انعام و انسانان همه محتاج به نوشیدن آب است پس كَثِيرًا چرا فرمود؟ جواب اول این است که اصل عبارت این است (كَثِيرًا مِمَّا خَلَقْنَا أَنْعَامًا وَأَنَاسِيَّ) بدل است از كَثِيرًا - جواب دوم این است که بعضی انسانها آب بحر را تصفیه میکنند و برای نوشیدن استعمال میکنند و آنها به تعداد اندک اند و بسیاری آب باران را می نوشند - کثیراً در لفظ مفرد است ودر معنی جمع است زیرا صفت را برای جمع ذکر کرد -
[۵۰] این نیز متعلق به آیت گذشته است و ضمیر هُ راجع است به مَاءً (به آب) یعنی آب باران را به طریقه های مختلف میگردانیم در بعضی زمین باران میشود و بالای بعضی نمیشود در بالای بعضی باران اندک میشود و بالای بعضی بسیار میشود یا مراد این است که این آب باران در ممالک مختلف به طریقه های نهرها و دریاها و چینه ها میگردانیم که مردم میبینند و قدرت و توحید اللّه تعالٰی را بر آن یاد میکنند (فَأَبَى أَكْثَرُ النَّاسِ إِلَّا كُفُورًا) یعنی بعد از بارانیدن باران ناشکری میکنند کسانی میگویند این باران را بالای ما ستاره فلانی بارانید کسانی میگویند این باران موسم فلان است و تاثیر قدرت اللّه تعالٰی را در آن نمیدانند در آیت توجیه دوم این است که ضمیر صَرَّفْنَاهُ به قرآن راجع است و مانند سوره بنی اسرائيل (۸۹،۴۱) است - و زجر به انکار قرآن است -
[۵۱] در میان دلایل تسلیت و تشجیع به نبی صل اللّه وعلیه وسلم میدهد حاصل این است اگر اللّه تعالٰی اراده میکرد در هر دهی و شهر نبی جدا جدا را میفرستاد مانند که باران را در زمین و ده های جدا جدا تقسیم کرده است یعنی مثال رسول مانند باران است چنانچه در زمانه های پیش چنین بود که به هر ده نبی جدا جدا را فرستاده بود لیکن اللّه تعالٰی ترا برای همه عالم رسول فرستاد این دلیل بر ختم نبوت نبی ما است -