فَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَجَاهِدْهُمْ بِهِ جِهَادًا كَبِيرًا ﴿۵۲﴾ وَهُوَ الَّذِي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَيْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَحْجُورًا ﴿۵۳﴾ وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا وَكَانَ رَبُّكَ قَدِيرًا ﴿۵۴﴾ وَيَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنْفَعُهُمْ وَلَا يَضُرُّهُمْ وَكَانَ الْكَافِرُ عَلَى رَبِّهِ ظَهِيرًا ﴿۵۵﴾ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا مُبَشِّرًا وَنَذِيرًا ﴿۵۶﴾

پس قبول مکن گفته کافران را و جهاد کن با ایشان به این قرآن جهاد بزرگ ﴿۵۲﴾
و خاص اللّه تعالٰی اوست آن ذاتی که به هم یکجا جریان داده دو دریا را این یک شیرین است از بین برنده تشنگی و این دیگر شور است بند شونده در گلو و پیدا کردیم میان هر دو حجابی و مانعی پخته ﴿۵۳﴾
و خاص اللّه تعالٰی اوست آن ذاتی که آفریده از آب (نطفه) بنده را پس ساخت او را صاحب نسب و صاحب خسرخیل و هست رب تو توانا ﴿۵۴﴾
و می پرستند به جز اللّه تعالٰی کسی را که نه نفع داده میتواند ایشان را و نه ضرر داده میتواند ایشان را و هست کافر به رب خود پشت گرداننده ﴿۵۵﴾
و نفرستادیم ترا مگر بشارت دهنده و ترساننده ﴿۵۶﴾

[۵۲] در این آیت ترغیب میدهد و طریقه دعوت را برای نبی صل اللّه وعلیه وسلم نشان میدهد - یعنی این کافران ترا به شرک دعوت میدهند یا برای کتمان حق پس سخن ایشان را قبول مکن و جهاد بالقرآن این است که برای تبلیغ قرآن بسیار زحمت بکش و همه قوت های خود را صرف کن که سستی در آن نشود و به این جهاد کبیر گفته میشود -
[۵۳] این دلیل عقلی دیگر است و در این دو نوع آب را ذکر کرده است از دریای شیرین آب های نهرها و آب بارانی دشت ها و دریاها مراد است - که به بحر می افتد ولی با هم مخلوط نمی شوند - مرج به معنی تنها بودن است لیکن بغیر از خلط شدن (بَرْزَخًا) پرده است که مانع غالب شدن بر یک دیگری میشود که از شیرین تلخ ساخته شود (حِجْرًا مَحْجُورًا) مانع از اختلاط و یکجا شدن است لیکن این پرده محسوس نیست و مانند این در سوره رحمان (۲۰) است -
[۵۴] این دلیل عقلی دیگر است و در این بعد از آفریدن دو انعامات را ذکر کرده است به آفریدن نسب ساخته میشود و باز با نکاح کردن مصاهرت (خسرخیل) ساخته میشود - و این هر دو برای حفاظت انسان و برای بقاء انسانیت اسباب اند -
[۵۵] در میان دلایل تنبیه میدهد بر شرک فی العبادة (عَلَى رَبِّهِ ظَهِيرًا) معنی اینکه در مقابله توحید اللّه تعالٰی و در مقابله حزب اللّه همراهی شیطان را میکنند و کوشش برای غالب کردن شرک و کوشش اشاعت آنرا میکنند - یا ظهیراً به معنی حقیر و ذلیل است -
[۵۶] در این آیت تسلیت و صدق رسول ذکر است مطلب اینکه در مقابله شرک فی العبادة رسول فرستاده شده است -