إِنَّ رَبَّكَ يَقْضِي بَيْنَهُمْ بِحُكْمِهِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْعَلِيمُ ﴿۷۸﴾ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّكَ عَلَى الْحَقِّ الْمُبِينِ ﴿۷۹﴾ إِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاءَ إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ ﴿۸۰﴾ وَمَا أَنْتَ بِهَادِي الْعُمْيِ عَنْ ضَلَالَتِهِمْ إِنْ تُسْمِعُ إِلَّا مَنْ يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ مُسْلِمُونَ ﴿۸۱﴾

هرآئينه رب تو فیصله میکند میان ایشان به حکم خود و اوست غالب دانا بر هر چیز ﴿۷۸﴾
پس بسپار خود را بر اللّه تعالٰی هرآئينه تو هستی بر حق اشکارا ﴿۷۹﴾
هرآئينه تو شنوانیده نمی توانی (برای کافران که) مانند مردگان باشند و شنوانیده نمی توانی (برای کافران) که مانند کران اند وقتیکه بر گردند ایشان پشت کنندگان ﴿۸۰﴾
و نیستی تو هدایت کننده (کافران را) که مانند کوران اند (که نجات دهی) از گمراهی ایشان و شنوانیده نمی توانی مگر کسی را که ایمان دارد به آیت های ما پس ایشان اطاعت کنندگان اند ﴿۸۱﴾

[۷۸] این تسلیت به رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم است و خطاب یازدهم است و مراد از حکم قرآن است این فیصله دنیوی است و ترغیب به قرآن است یا مراد از حکم فیصله آخرت است پس این تخویف اخروی برای مخالفین است -
[۷۹] این نیز تسلیت و تشجیع به رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم است و خطاب دوازدهم و سیزدهم است -
[۸۱،۸۰] این نیز تسلیت به رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم است خطاب چهادرهم و پانزدهم است و جواب وهم است چون دعوت این رسول حق مبین است پس این در مردمان کافران چرا تاثیر نمی کند؟ جواب داده شد حاصل اینکه بیان تو بر ایشان تاثیر نمی کند مانع این از جانب ایشان است از جانب تو هیچ نقصان نیست او اینکه ایشان مانند مردگان اند و همه حواس و عقل بی کاره میباشد یعنی نه میشوند و نه میبینند و نه به عقل می دانند و همچنین مانند کران اند وحس شنیدن کر بی کاره میباشد و همچنین ایشان مانند نابینایانند که حس دیدن ایشان بی کاره میباشد - یعنی اسباب علم دل (عقل) و گوش ها و چشم ها است و آن مانند مرده و کر و نابینا بی کاره است مانند این از این کافران نیز است پس این مانند ختم اللّه علٰی قلوبهم و علٰی سمهم و علٰی ابصارهم غشاوة - بقره (۷) است - چون مرده و کر در نشنیدن شریک است پس آن هر دو را یکجا ذکر کرد و با هر دو لاتسمع را ذکر کرده است یعنی تشبیه کافران عنادیان بامرده و کر است در نشنیدن این سه تشبیهات به طریقه تنزل است یعنی اول تشبیه اعلیٰ است از سببی که در مرده ها هیچ حواس نیست و در کر صرف حس شنیدن نیست و فکر کرده میتواند یا این تشبیهات به اعتبار سه انواع منکرین است - (باقی مسئله شنیدن مرده و نشنیدن انشاء اللّه در تفسیر سوره روم مفصلاً می آید) (إِذَا وَلَّوْا) این برای تاکید زیاد است یعنی کر نمی شنود و چون پشت بگرداند به کلی نمی شنود - همچنین این کافران نیز به قرآن پشت گردانیده اند (إِنْ تُسْمِعُ إِلَّا مَنْ يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ مُسْلِمُونَ) معلوم شد که مومن کامل از قرآن پوره فایده گرفته میتواند - در این آیت ایمان تصدیق قلب است و اسلام اعمال ظاهری و طاعت کردن است و مراد از اسماع اسماع مفید است -