اللَّهُ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿۱۱﴾ وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ ﴿۱۲﴾ وَلَمْ يَكُنْ لَهُمْ مِنْ شُرَكَائِهِمْ شُفَعَاءُ وَكَانُوا بِشُرَكَائِهِمْ كَافِرِينَ ﴿۱۳﴾ وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَتَفَرَّقُونَ ﴿۱۴﴾ فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِي رَوْضَةٍ يُحْبَرُونَ ﴿۱۵﴾ وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَلِقَاءِ الْآخِرَةِ فَأُولَئِكَ فِي الْعَذَابِ مُحْضَرُونَ ﴿۱۶﴾ فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَحِينَ تُصْبِحُونَ ﴿۱۷﴾

اللّه تعالٰی ابتداء می آفریند باز دوباره نیز می آفریند باز بسوی او گردانیده میشوید ﴿۱۱﴾
و روزی که قایم شود قیامت نا امید شوند مجرمان ﴿۱۲﴾
و نباشد برای ایشان از شریکان ایشان شفاعت کنندگان و شوند ایشان از شریکان منکران ﴿۱۳﴾
و روزی که قایم شود قیامت آنروز جدا جدا شوند ایشان ﴿۱۴﴾
پس کسانی که ایمان آوردند و کردن اعمال به طریقه نبی پس ایشان در باغ ها میباشند شادمان گردانیده میشوند ﴿۱۵﴾
و آن کسانی که کفر کردند و تکذیب کردند آیات ما را و ملاقات آخرت را پس ایشان در عذاب ما حاضر کرده شدگانند ﴿۱۶﴾
پس به پاکی یاد کنید اللّه تعالٰی را وقتیکه شام میکنید و وقتیکه صبح میکنید ﴿۱۷﴾

[۱۱] این دلیل عقلی مختصر است و این متعلق به (۷) است و اثبات زندگی دوباره است -
[۱۲] این تخویف اخروی است چون اعاده ذکر شد حالا در این آیات تفصیل قیامت را ذکر میکند و تا آیت (۱۶) پنج حالات مجرمان را ذکر میکند -
[۱۳] این نیز در تخویف داخل است و رد شفاعت شرکیه قهریه است و جواب سوال است ، اگر گفته شود که ایشان خاموش خواهند شد لیکن معبودان ایشان برای نجات دادن ایشان سخن خواهند گفت و شفاعت خواهند کرد رد آنرا کرد -
[۱۴] این نیز داخل در تخویف است یعنی پس از نا امید شدن از یکدیگر تفرق خواهند کرد -
[۱۵] این بیان تفرق و جدائی است و در این آیت بشارت به مومنان است (يُحْبَرُونَ) سه معنی است (۱) عزت داده میشود (۲) نعمت ها داده میشود (۳) خوشحالی داده میشود ، در این همه نعمات جنت داخل است -
[۱۶] این تخویف برای منکرین است و سه جرم آنها را ذکر کرده است -
[۱۸،۱۷] این تفریع به دعوی سوره است و این دعوی توحید است یعنی چون اللّه تعالٰی نصرت شما را میکند پس تسبیح بگوئید چنانچه در سوره نصر نیز ذکر است یا این بیان سبب برای حصول دعوی سوره است یعنی به همراه توحید اللّه تعالٰی مدد و نصرت الهی حاصل میگردد - در این سوره مراد از تسبیح و حمد به همراه قول عمل آن است به طریقه نماز خواندن از سببی که در نماز تسبیح و حمد قولاً و عملاً اند - و به روایت ابن عباس رضی اللّه عنهما در این آیت دکر پنج اوقات نماز است در (تُمْسُونَ) نماز شام و خفتن داخل است و در (تُصْبِحُونَ) نماز صبح داخل است در (عَشِيًّا) نماز دیگر داخل است و در (تُظْهِرُونَ) نماز پیشین داخل است -
فایده: چون در وقت خفتن و صبح تاریکی میباشد و در تاریکی نقصان میباشد همراه آن تسبیح مناسب است یعنی اللّه تعالٰی از هر نقصان پاک است و در دیگر و پیشین روشنی میباشد و روشنی کمال است با آن حمد مناسب است -