وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ﴿۱۸﴾ وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ ﴿۱۹﴾ أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ ﴿۲۰﴾

و کج مکن رخسار خود را (در وقت سخن زدن) با مردم و مرو در زمین به تکبر و خرامان هرآئينه اللّه تعالٰی دوست نمیدارد هر متکبر و خودستا را ﴿۱۸﴾
و میانه روی کن در رفتار خود و پست کن بعضی آواز خود را هرآئينه بدترین آوازها البته آواز خر است ﴿۱۹﴾
آیا نمی بینید که هرآئينه اللّه تعالٰی در خدمت شما گماشته است آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است و تمام کرد برشما نعمت های خود را اشکارا و پنهان و از مردمان بعضی هست که مجادله میکنند در توحید اللّه تعالٰی بدون دلیل و هدایت و بغیر کتاب روشنی دهنده ﴿۲۰﴾

[۱۸] بعد از بیان اعمال و اوامر ذکر اخلاق منهیه است که با آن نفرت مردم پیدا میشود - و این اخلاق منهیه از متکبرین است (وَلَا تُصَعِّرْ ) صعر در اصل یک مرض است که بر شتران می آید و به همراه آن گردن کج میشود و روی آن میگردد - در این آیت اشاره به تذلیل چنین انسانی است که با این خو مانند شتر مرضی شود و مراد این است که به همراه کسی سخن میگوئی یا کسی با تو سخن میگوید روی خود را راست کن چنانکه این سنت نبی صل اللّه وعلیه وسلم است (وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا) مانند این در سوره اسراء (۳۷) گذشته است هر آن رفتن و گشتن که خلاف سنت نبی صل اللّه وعلیه وسلم باشد آن در این نهی داخل است اگر رقص باشد با به ناز و نزاکت رفتن باشد (مُخْتَالٍ) کسی است که دیگران را در مقابل جان خود حقیر میشمارد و فَخُورٍ آن است که تعریف خود را خودش میکند برای بزرگ شمردن خود بر مردم دیگر -
[۱۹] در آیت گذشته منع از آن کارها بود که دلالت به کارهای بد صفات باطنیه میکند که آن تکبر است در این آیت ذکر صفات ظاهریه است ، صفت اول اقتصاد مشی ، میانه روی کردن یعنی که بسیار تیز نمی رود و به بسیار آهسته نیز نمی رود و بسیار راست نمیگردد و بسیار خمیده نیز نمی رود و چون در رفتار پیروی سنت نبی صل اللّه وعلیه وسلم را میکند پس معلوم شد که در هر کار تابع نبی صل اللّه وعلیه وسلم است - صفت دوم پست کردن آواز (مِنْ صَوْتِكَ) لفظ من دلیل است که گاهی بلند کردن آواز سنت است مانند آذان تلبیه وغیره (إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ) اشاره است که در این کار برای مردم دیگر تکلیف دادن است (لَصَوْتُ الْحَمِيرِ) وجه تخصیص این است که حیوانات دیگر آواز را در هنگام ضرورت بلند میکنند که فشار بر آن بیاید یا مانده شود ، و خر بدون ضرورت آواز می کشد و چون بار بر او سنگین شود یا تکلیف دیگر باشد باز آواز نمی کشد - و این دلیل است که کسی ذکر اللّه تعالٰی را به آواز بلند میکند بغیر از دلیل شرعی او مشابه به خر است -
[۲۰] از این تااخیر باب دوم است در این هشت دلیل عقلی باقیمانده است در (۳۴،۳۱،۲۹،۲۸،۲۷،۲۶،۲۵،۲۰) و زجرها است در (۳۲،۲۱،۲۰) و بشارت در (۲۲) و تخویف اخروی در (۳۳) و رد بر شرک فی الدعاء در (۳۰) - در این (۲۰) دلیل عقلی دوم است یعنی این همه چیزها را اللّه تعالٰی برای نفع شما گماشته است و این فواید آن حکمت های است که لقمان حکیم آنها را میدانست که اینها از جانب اللّه تعالٰی اند (ظَاهِرَةً) مراد آنچه اند که مردم عام آنها را می شناسند مانند جسم ظاهری و مال و اولاد و شکل و صورت وغیره (وَبَاطِنَةً) مراد آنچه است که اهل علم آنهارا میدانند - مانند اسلام ، قرآن محبت اللّه تعالٰی و رسول و دل ، عقل فهم وغیره (وَمِنَ النَّاسِ) زجر بعد از دلیل است و در این منکرین عنادیان مراد اند که حق برای ایشان اشکار شده و باز هم جدال میکنند -