وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ ﴿۲۱﴾ وَمَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ ﴿۲۲﴾ وَمَنْ كَفَرَ فَلَا يَحْزُنْكَ كُفْرُهُ إِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ﴿۲۳﴾

و چون گفته شود به ایشان که پیروی کنید چیزی را که نازل کرده اللّه تعالٰی بلکه ایشان میگویند پیروی میکنیم طریقه را که یافتیم بر آن پدران خود را آیا اگر چه بودند شیطان میخواندند ایشان را بسوی عذاب آتش شعله دار ﴿۲۱﴾
و هر که تابع ساخت روی خود را به اللّه تعالٰی و او بود مخلص پس هرآئينه چنگ زده است به حلقه محکم و خاص بسوی اللّه تعالٰی است انجام تمام کارها ﴿۲۲﴾
و هر که کفر کرد پس اندوهگین نکند ترا کفر او خاص بسوی ماست بازگشت ایشان پس خبردار کنیم ایشان را به عمل های که کرده اند هرآئينه اللّه تعالٰی داناست به سخنانیکه در سینه هاست ﴿۲۳﴾

[۲۱] این زجر است یعنی دلیل با ایشان نیست لیکن تقلید پدران با ایشان است و این را در مقابله بِغَيْرِ عِلْمٍ ذکر کرده است معلوم شد که تقلید کدام علمی نیست (آبَاءَنَا) مراد از آن علماء کلان اند صرف پدران نسبی از آن مراد نیستند و این چنین آیت در سوره بقره (۱۷۰) و سوره مائده (۱۰۴) زخرف (۲۳،۲۲) نیز گذشته است -
[۲۲] چون حال مشرک و دلیل ضعیف آن ذکر شد حالا در این آیت ذکر میکند حال موحد را و محکم بودن دلیل او را (وَمَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ) مراد از پیروی در ظاهر همه احکام اللّه تعالٰی است (وَهُوَ مُحْسِنٌ) مراد از این اخلاص باطن است یا مراد از اول اسلام و توحید است و مراد از احسان پیروی سنت است (بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى) این به طریقه تشبیه است چنانکه یک انسان از طوفان و سیلاب به این طریقه نجات میابد (که حلقه باشد و محکم باشد) و او با او محکم چنگ بزند همچنین نجات یافتن از عذاب اللّه تعالٰی و تمام فتنه ها و گمراهی نجات یافتن به طریقه میشود که انسان آن توحید و قرآن را که محکم است به سنت و حدیث ، بر آن عمل تام کند و بر آن دلیل بگیرد -
[۲۴،۲۳] بعد از بیان حال فریقین تسلیت به رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم است و تخویف به منکرین است (فَلَا يَحْزُنْكَ) مراد از حزن از سبب قبول نکردن آنقدر اندوه کردن که دعوت را ترک کند این منع است و نفس حزن غیر اختیاری است از آن نهی شده نمیتواند -