الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسَانِ مِنْ طِينٍ ﴿۷﴾ ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلَالَةٍ مِنْ مَاءٍ مَهِينٍ ﴿۸﴾ ثُمَّ سَوَّاهُ وَنَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ ﴿۹﴾ وَقَالُوا أَإِذَا ضَلَلْنَا فِي الْأَرْضِ أَإِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ بَلْ هُمْ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ كَافِرُونَ ﴿۱۰﴾

آن ذاتی که نیکو آفرید هر چیزی را که آفریدش و آغاز کرد آفرینش انسان را از گل ﴿۷﴾
باز ساخته نسل او را از آب بر آورده شده پست ﴿۸﴾
باز برابر ساخت او را و دمید در او از روح خود و آفرید برای شما گوش و چشمها و دلها اندکی شکر میکنید ﴿۹﴾
و میگویند آیا چون گم شدیم در خاک آیا ما در پیدایش نو خواهیم شد بلکه ایشان از ملاقات رب خود منکران اند ﴿۱۰﴾

[۷] این دلیل عقلی دیگر است ، دلیل پیش افاقی بود و این دلیل انفسی است (أَحْسَنَ) مراد اینکه هر مخلوق را به شکل و صورت و اعضای مناسب آفریده است (وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسَانِ) چون خلق را عام ذکر کرد حالا از این جمله ترتیب پیدایش انسان را ذکر میکند -
فایده: این صریح است که اول انسان را از گل آفریده است پس نتیجه منطقی برآمد که انسان اول آدم علیه السلام بود - پس این نظریه بکلی غلط است کسانی که میگویند که آدم انسان اولی نیست -
[۸] (سُلَالَةٍ) به قوت کشیده شده را میگویند اشاره است که نطفه ئي که به قوت شهوت از کمر و سینه کشیده می شود از آن ولد پیدا میشود از نطفه معمولی انسان پیدا نمی شود -
[۹] در این تتمه خلق انسان است (سَوَّاهُ) مراد از آن انقلاباتی است الی تمام کردن اعضای انسان انکه در سوره مومنون (۱۴،۱۳) ذکر شده است (رُوحِهِ) اضافت آن به اللّه تعالٰی از سببی شده است که برای پیدایش روح هیچ ماده ظاهری نیست - و سمع ، بصر و دل را خاص ذکر کرد - از سببی که این قوت ها نیز مانند روح پنهان است اگر چه اعضای آن اشکار است -
[۱۰] این زجر به انکار بعث بعدالموت است - و چون پیش صدق رسول و باز بیان توحید به دلایل شد حالا مقصد چهارم را ذکر میکند (یعنی اثبات آخرت) و چون دلایل گذشته برای اثبات قیامت نیز کافی بود از این سبب برای آن دلایل دیگر را ذکر نکرد -