أَفَمَنْ كَانَ مُؤْمِنًا كَمَنْ كَانَ فَاسِقًا لَا يَسْتَوُونَ ﴿۱۸﴾ أَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَى نُزُلًا بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۹﴾ وَأَمَّا الَّذِينَ فَسَقُوا فَمَأْوَاهُمُ النَّارُ كُلَّمَا أَرَادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا أُعِيدُوا فِيهَا وَقِيلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ ﴿۲۰﴾ وَلَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿۲۱﴾ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنْتَقِمُونَ ﴿۲۲﴾

آیا کسیکه باشد مومن مانند کسی است که باشد نافرمان برابر نمی شوند ﴿۱۸﴾
هر چه آن کسانی اند ایمان آورده اند و عمل کرده اند مطابق سنت پس ایشان راست باغهای بودوباش مهمانی آماده است به سبب عمل های که میکردند ﴿۱۹﴾
و هر چه آن کسانی اند که نافرمانی کرده اند پس جای رفتن ایشان آتش است هر وقتیکه خواهند بیرون آیند باز گردانیده شوند در آن و گفته شود به ایشان بچشید عذاب آتش آنرا که تکذیب آنرا میکردید ﴿۲۰﴾
و ضرور بچشانیم ایشان را از عذاب نزدیک پیش از عذاب بزرگ تا ایشان باز گردند (از گناها) ﴿۲۱﴾
و کیست ظالم تر از کسیکه که بیان کرده شود به او آیات پروردگارش باز روی بگرداند از آن هرآئينه ما از مجرمان انتقام گیرنده ایم ﴿۲۲﴾

[۱۸] از این آیت الی اخیر باب دوم است در این ذکر تقابل اهل ایمان و اهل کفر است در سه آیت باز تخویف دنیوی و زجر برای منکرین در دو آیت است باز ذکر حال موسیٰ علیه السلام و پیروان اوست به طریقه دلیل نقلی در سه آیت ، باز تخویف و زجر در سه آیات است ، و تسلیت به رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم در آیت اخیر است - در این آیت (۱۸) دعوه سوره ذکر است - (فَاسِقًا) مراد از این فاسق در عقیده است یعنی کافر و مشرک (لَا يَسْتَوُونَ) از قتاده روایت است که ایشان برابر نیستند در دنیا و نه در هنگام مرگ و نه در آخرت -
[۱۹] این تفصیل عدم مساوات است - در این آیت ذکر حال مومنان است و بشارت برای ایشان است - (الْمَأْوَى) مراد از آن جای همیشه بودوباش است پس این مقابل دنیا شد که آن جای ارتحال است (نُزُلًا) یعنی برای ایشان هر وقت نعمت ها مانند مهمانان میباشد این طور نیست (مانند دنیا) که صرف سه روز مهمانی میباشد باز مانند صاحب خانه شود -
[۲۰] این ذکر حال فریق دوم است و برای ایشان تخویف است (كُلَّمَا أَرَادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا) در این جمله اشاره به همیشه باقی ماندن در جهنم است و اشاره برای اهانت و بی عزتی ایشان است پس در مقابله نُزُلًا است -
[۲۱] این نیز بیان حال فریق دوم است و تخویف دنیوی است و مراد از (الْعَذَابِ الْأَدْنَى) دنیا است از سببی که ادنیٰ به معنی نزدیک یا به معنی صاحب درجه کم است (دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ) مراد از آن عذاب آخرت است یا مراد از آن عذاب قبر است -
[۲۲] این نیز بیان حال فریق دوم به طریقه زجر است و بیان سبب عذاب ماقبل است (مُنْتَقِمُونَ) اشاره به عذاب هر دو دنیا و آخرت است -