وَإِذْ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ إِلَّا غُرُورًا ﴿۱۲﴾ وَإِذْ قَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ يَا أَهْلَ يَثْرِبَ لَا مُقَامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَيَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِنْهُمُ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنَا عَوْرَةٌ وَمَا هِيَ بِعَوْرَةٍ إِنْ يُرِيدُونَ إِلَّا فِرَارًا ﴿۱۳﴾ وَلَوْ دُخِلَتْ عَلَيْهِمْ مِنْ أَقْطَارِهَا ثُمَّ سُئِلُوا الْفِتْنَةَ لَآتَوْهَا وَمَا تَلَبَّثُوا بِهَا إِلَّا يَسِيرًا ﴿۱۴﴾

و چون گفتند مردان منافق و کسانی که در دلهای ایشان شک بود وعده نکرده ما را اللّه تعالٰی و رسول او مگر فریب ﴿۱۲﴾
و وقتیکه گفتند یک گروه از ایشان ائ اهل یثرب (مدینه) نیست قوت شما پس باز گردید و اذن طلبید یک گروهی از ایشان از نبی صل اللّه وعلیه وسلم گفتند خانه های ما خالی است و نیست آن خالی ایشان نمیخواهند مگر گریختن را ﴿۱۳﴾
و اگر داخل شوند بر سر ایشان لشکرها از همه اطراف مدینه پس خواسته شود از ایشان شرک هرآئينه ضرور میکنند آنرا و درنگ نکنند در آن مگر اندکی ﴿۱۴﴾

[۱۲] این بیان حال منافقان در این واقعه احزاب است و برای ایشان زجرها است و صفات قبیحه ایشان است (إِلَّا غُرُورًا) یعنی به وعده نصرت و فتح ما را از دین پدران ما به فریب بیرون آوردند حالا با ما امداد نمی کند و این کلمه کفر است این صفت اولی قبیح منافق است -
[۱۳] در این آیت زجر به منافقین است و دو گروه ایشان را ذکر میکند - گروه اولی که مردم را از قتال فی سبیل اللّه باز می گردانیدند و گروه دوم که خود ایشان به عذرهای دروغین از جهاد باقی می ماندند (يَثْرِبَ) در هنگام جاهلیت به مدینه یثرب گفته میشد از سببی که آب و هوای آن خراب بود و در آن امراض بود و ثراب به ملامتی و اندوه گفته میشود رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم برای آن دعا خواست که اللّه تعالٰی تب و امراض را از اینجا به جحفه نقل کن (در آن زمان در جحفه یهود سکونت داشتند) و برای این مدینه و طابة نام نهاد و در بعضی روایات آمده است که نبی صل اللّه وعلیه وسلم گرفتن نام یثرب را برای مدینه منع فرمود لیکن منافقان خلاف نبی صل اللّه وعلیه وسلم میکردند از این سبب لفظ یثرب را استعمال میکردند - و بعضی مفسرین نوشته اند که این شهر را بار اول کسی آباد کرده از عمالقه بود و نام آن یثرب بن عمیل بود از این سبب نام آنرا یثرب نهاده بودند (عَوْرَةٌ) عور به عیب و نقصان گفته میشود یعنی محفوظ نیست دروازه های ایشان نیست یا دیوارهای ایشان پائين است دشمن به آسانی به آن داخل شده میتواند یا خالی است از حفاظت کنندگان -
[۱۴] این نیز زجر به منافقان است و دو قباحت ایشان را ذکر کرده است اشاره است چنانکه ایشان برای گریختن از میدان جهاد آماده هستند همچنین ایشان برای برگشتن از دین توحید نیز آماده هستند (الْفِتْنَةَ) مراد از این شرک کردن یا در مقابل مومنان جنگ کردن است (بِهَا) مراد از آن اجابت فتنه است یعنی در قبول کردن فتنه ایشان درنگ نمی کنند بلکه زود قبول میکنند یا مراد این است که بعد از قبول کردن فتنه در مدینه باقی نمی مانند بلکه با عذاب زود هلاک میشوند -