إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا ﴿۷۲﴾ لِيُعَذِّبَ اللَّهُ الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِكِينَ وَالْمُشْرِكَاتِ وَيَتُوبَ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا ﴿۷۳﴾

هرآئينه پیش کردیم ذمه داری (مسئولیت) رابه آسمانها و زمین و بر کوها پس ایشان خود را نجات دادند از خیانت کردن و ترسیدند از خیانت آن و از برداشتن آن (از خیانت کردن در آن) انسانها هرآئينه این انسان است بسیار ظالم و جاهل ﴿۷۲﴾
تا عذاب کند اللّه تعالٰی مردان منافق و زنان منافق را و مردان مشرک و زنان مشرک را و توفیق توبه میدهد اللّه تعالٰی مردان مومن و زنان مومنه را و هست اللّه تعالٰی آمرزنده مهربان ﴿۷۳﴾

[۷۲] چون در سوره آداب ، اخلاق و احکام بیان شد و همین امانت اللّه تعالٰی بر ذمه انسان است حالا زجر به آن انسان ذکر میکند که در این گونه آمانت خیانت میکند - همچنین در آیت گذشته حال اطاعت کنندگان را ذکر کرده است حالا حال خیانت کنندگان را ذکر میکند - در این آیت یک اشکال است او این است که انسان امانت اللّه تعالٰی را برداشت و قبول کرد پس لازم بود که مدح و تعریف او را میکرد لیکن برای او ظالم بزرگ و جاهل بزرگ گفت و اگر مراد از انسان خاص آدم علیه السلام شود پس بسیار بعید است که به او ظلوم و جهول گفته میشود؟‌ یک جواب به این گونه شده است که انه ضمیر راجع به این انسان نیست بلکه به انسان خیانت کننده دیگر راجع است لیکن این جواب مناسب به این کلام بلیغ نیست - جواب دوم طوری شده است که ظلوم و جهول به آدم علیه السلام به معنی لغوی گفته شده است لیکن این نیز مناسب نیست - جواب بهتر این است که مراد از امانت ذمه داری مناسب هر یکی است - آسمانها را که اللّه تعالٰی برای کدام کاری و فوایدی ساخته است و همچنین زمین و کوه ها و انسان نیز برای اینها امانت (ذمه داری) احکام شرعیه است که مناسب ایشان است - پس آسمانها و زمین و کوه ها این را قبول کردند مانند که در سوره حٰم سجده (۱۱) و سوره حج (۱۸) است و اکثریت انسانها در امانت خود نقصان کردند پس او ظالم و جاهل است بنابر این توجیه حَمل به معنی خیانت کردن است این چنین تفسیر قرطبی و مفسرین دیگر از زجاج نقل کرده اند -
[۷۳] این در باره امانت نتیجه هر دو جانبین را ذکر میکند - متعلق به حمل است یعنی نتیجه خیانت کردن این است که به خیانت کنندگان عذاب میدهد کسانی که خیانت پنهانی کرده اند که آن منافقان اند و کسانیکه اشکار خیانت کرده اند و آن مشرکان اند -