أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَكَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِنْ شَيْءٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ عَلِيمًا قَدِيرًا ﴿۴۴﴾ وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِمَا كَسَبُوا مَا تَرَكَ عَلَى ظَهْرِهَا مِنْ دَابَّةٍ وَلَكِنْ يُؤَخِّرُهُمْ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِعِبَادِهِ بَصِيرًا ﴿۴۵﴾

آیا سیر نکردند در ملک که میدیدند چگونه شد عاقبت آنهای که پیش از ایشان بودند و بودند سخت تر از ایشان در قوت و نیست اللّه تعالٰی که عاجز کند او را هیچ چیزی در آسمانها و نه در زمین هرآئينه اللّه تعالٰی هست دانا توانا ﴿۴۴﴾
و اگر مواخذه میکرد اللّه تعالٰی مردمان را به آنچه کرده اند نمیگذاشت بر پشت زمین هیچ زنده سر را و لیکن تاخیر میدهد ایشانرا تا میعاد مقرر پس چون بیاید میعاد ایشان پس هرآئينه اللّه تعالٰی هست به بندگان خود بینا ﴿۴۵﴾

[۴۴] این نیز تخویف دنیوی است چون سنة الاولین را ذکر کرد در این طریقه حاصل کردن عبرت از آنرا ذکر میکند که آن سیر کردن و ملاحظه کردن است و تنبیه میدهد که با اللّه تعالٰی با هیچ طریقه مقابله شده نمی تواند -
[۴۵] این نیز در تخویف دنیوی داخل است و چون منکرین عذاب را به شتاب طلب میکردند در این آیت جواب آنهاست (النَّاسَ) مراد از این انسانان گنهگار است اگر مومنان باشند یا مشرکان باشند (بِمَا كَسَبُوا) یعنی به همه گناهان ایشان که هیچ یکی را برای ایشان معاف نمیکند - و همه از سببی مراد است که به بعضی گناهان در دنیا بعضی عذاب ها می آیند چنانچه در سوره روم (۴۱) گذشته است - (مَا تَرَكَ عَلَى ظَهْرِهَا) انسانان که به کدام طرف زمین سکونت میکنند مثال آن مانند مرکوبی (سواری) است که بر پشت آن سواری میشود از این سبب به آن ظَهْرِهَا گفت -