وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَمَنْ فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَنْ شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرَى فَإِذَا هُمْ قِيَامٌ يَنْظُرُونَ ﴿۶۸﴾ وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَوُضِعَ الْكِتَابُ وَجِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَالشُّهَدَاءِ وَقُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ﴿۶۹﴾ وَوُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَا يَفْعَلُونَ ﴿۷۰﴾ وَسِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى جَهَنَّمَ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَتْلُونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِ رَبِّكُمْ وَيُنْذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُوا بَلَى وَلَكِنْ حَقَّتْ كَلِمَةُ الْعَذَابِ عَلَى الْكَافِرِينَ ﴿۷۱﴾

و دمیده شود در صور پس بمیرند هر که درذآسمانها است و هر که در زمین است مگر آنکه اللّه تعالٰی خواهد بقای ایشان را باز دمیده شود در آن بار دیگر پس در آنوقت ایشان ایستادگانند مینگرند ﴿۶۸﴾
و روشن شود زمین (قیامت) به نور پروردگار آن و نهاده شود نامه اعمال و آورده شود پیغمبران و شهیدان و فیصله کرده شود میان ایشان به حق و بر ایشان ظلم کرده نشود ﴿۶۹﴾
و تمام داده شود هر نفسی را جزای عملی که کرده است و اللّه تعالٰی داناتر است به کارهای که میکنند ﴿۷۰﴾
و رانده شوند کافران بسوی جهنم گروه گروه تا چون بیایند نزد جهنم باز کرده شود دروازه های آن و گویند به ایشان نگهبانان آن آیا نیامده بود به شما رسولان از شما که میخواندند بر شما آیات پرودرگار شما را و می ترسانیدند شما را از ملاقات این روز شما گویند بلی (چرا نه) و لیکن کامل شده فیصله عذاب بر کافران ﴿۷۱﴾

[۶۸] در این تخویف اخروی است و در این به همراه پیش حال فناء عالم را ذکر میکند - (فَصَعِقَ) صعق به معنی مرگ است یا به معنی بیهوشی است در اینجا به معنی اول پسندیده است - (إِلَّا مَنْ شَاءَ اللَّهُ) در این بسیار اقوال است قول قتادة این است که مصداق او به اللّه تعالٰی معلوم است برای ما معلوم نیست ، قول دوم مشهور این است که مراد از آن کسی است که اللّه تعالٰی برای فنا نیافریده است مانند حور و غلمان جنت و مارها و گژدم های جهنم، قول سوم ملائک مراد است که ایشان وفات نمی شوند ، قول چهارم این است که مراد آن مردمانی اند که از پیش مرده اند و فصعق را از سببی ذکر کرد که در این وقت سبب مرگ آن هیبت قیامت میباشد - و از این آیت صراحتاً معلوم شد که صور دوبار دمیده میشود اول برای فنا و به آن فزع نیز گفته میشود مانند در سوره نمل (۸۷) و به آن صعق نیز گفته میشود و دوم برای بعث بعدالموت است -
[۷۰،۶۹] در این روز بعث و بعضی حالات حساب را ذکر میکند (وَالشُّهَدَاءِ) این تعمیم بعد از تخصیص است یعنی انبیاء برای شهادت حاضر کرده شوند همچنین دیگر شهادت دهندگان ملائک ، مومنان و اعضاء مجرمان نیز حاضر کرده شوند -
[۷۱] در این تقسیم فیصله جزا و سزا را ذکر میکند بعد از حساب و شهادت حالا در این آیت تخویف اخروی است به همراه ذکر کردن حال منکرین (زُمَرًا) به آن جماعت های گفته میشود که در آن تفرقه اشکار باشد کفر اگر چه ملت واحده است لیکن دراقسام آن بسیار فرق است - (فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا) درسوره حجر (۴۴) گذشته است که هفت دروازه است و در این اشاره است که برای ایشان از پیش دروازه ها باز میگردد این تذلیل ایشان است -