حَتَّى إِذَا مَا جَاءُوهَا شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ وَأَبْصَارُهُمْ وَجُلُودُهُمْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۲۰﴾ وَقَالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَيْنَا قَالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنْطَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿۲۱﴾ وَمَا كُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ يَشْهَدَ عَلَيْكُمْ سَمْعُكُمْ وَلَا أَبْصَارُكُمْ وَلَا جُلُودُكُمْ وَلَكِنْ ظَنَنْتُمْ أَنَّ اللَّهَ لَا يَعْلَمُ كَثِيرًا مِمَّا تَعْمَلُونَ ﴿۲۲﴾ وَذَلِكُمْ ظَنُّكُمُ الَّذِي ظَنَنْتُمْ بِرَبِّكُمْ أَرْدَاكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ مِنَ الْخَاسِرِينَ ﴿۲۳﴾ فَإِنْ يَصْبِرُوا فَالنَّارُ مَثْوًى لَهُمْ وَإِنْ يَسْتَعْتِبُوا فَمَا هُمْ مِنَ الْمُعْتَبِينَ ﴿۲۴﴾

تا وقتیکه بیایند به آتش گواهی دهد بر ایشان گوش ایشان و چشم های ایشان و پوست های ایشان به آنچه میکردند ﴿۲۰﴾
و گویند به پوست های خود چرا گواهی دادید بر ما گویند گویا کرد مارا اللّه تعالٰی آن ذاتی که گویائي داده هر چیز را و او بیافرید شما را بار اول و بسوی او باز گردانیده میشوید ﴿۲۱﴾
و نبودید شما که پرده میکردید از اینکه گواهی دهد بر شما گوش های شما و نه چشم های شما و نه پوست های شما لیکن گمان میکنید شما که اللّه تعالٰی عالم نیست به بسیاری از آنچه میکنید ﴿۲۲﴾
و این گمان شماست چنان گمانی که کرده اید بر پروردگار خود هلاک ساخت شما را پس گشتید از زیانکاران ﴿۲۳﴾
پس اگر صبر کنند پس آتش جای سکونت ایشان است و اگر بازگشت میخواهند پس ایشان بازگشت نتوانند ﴿۲۴﴾

[۲۰] چون در سوره مؤمن ذکر کرده بود که این مشرکان از شرک کردن خود انکار میکنند حالا در این سوره شهادت اعضای خود ایشان را بر ایشان ذکر میکند -
[۲۱] تخصیص پوست ها را کرد از این سبب که با گوشها و چشم ها خطاب شده نمی تواند و به اعضای باقی خطاب شده میتواند و علت دیگر این است که جلود شامل همه اعضاء است -
[۲۲] این نیز در تخویف داخل است این نیز قول پوست ها است یا از جانب اللّه تعالٰی است در آخرت یا زجر در دنیا است -
[۲۳] اهل علم میگویند ظن دو نوع است یکی حسن است دیگری سوء و فاسد است - حسن این است که اللّه تعالٰی را صاحب رحم و فضل میداند و طاعت میکند و ظن سوء این است که اللّه تعالٰی را عالم الغیب نمی داند یا هیچ طاعت نمی کند -
[۲۴] این نیز در تخویف اخروی داخل است یعنی اگر صبر کنند یا نکنند ولی به جهنم ضرور داخل میشوند مانند در سوره طور (۱۶) (وَإِنْ يَسْتَعْتِبُوا) این از عتبیٰ گرفته شده است یعنی به معنی رجوع است یعنی اگر ایشان بازگشت به دنیا طلب میکنند این قبول نمی شود و قرطبی قول اولی را چنین ذکر کرده است که این در دنیا مراد است یعنی اگر ایشان در دنیا به عمل اهل آتش محکم باشند به آتش داخل میشوند و اگر با وجود کفر توبه و استغفار میکنند پس چنین توبه ایشان قبول نمی گردد -