وَتَرَاهُمْ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا خَاشِعِينَ مِنَ الذُّلِّ يَنْظُرُونَ مِنْ طَرْفٍ خَفِيٍّ وَقَالَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ الْخَاسِرِينَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَأَهْلِيهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَلَا إِنَّ الظَّالِمِينَ فِي عَذَابٍ مُقِيمٍ ﴿۴۵﴾ وَمَا كَانَ لَهُمْ مِنْ أَوْلِيَاءَ يَنْصُرُونَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَمَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ سَبِيلٍ ﴿۴۶﴾ اسْتَجِيبُوا لِرَبِّكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لَا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ مَا لَكُمْ مِنْ مَلْجَإٍ يَوْمَئِذٍ وَمَا لَكُمْ مِنْ نَكِيرٍ ﴿۴۷﴾ فَإِنْ أَعْرَضُوا فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا إِنْ عَلَيْكَ إِلَّا الْبَلَاغُ وَإِنَّا إِذَا أَذَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنَّا رَحْمَةً فَرِحَ بِهَا وَإِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ فَإِنَّ الْإِنْسَانَ كَفُورٌ ﴿۴۸﴾

و ببینی ایشانرا که پیش کرده شوند بر آتش سرافگنده میباشند از سبب ذلت می بینند به چشمهای ضعیف و گویند مؤمنان هرآئينه زیانکاران کامل آن کسان اند که در زیان انداختن نفسهای خود را و اهل خود را در روز قیامت اگاه باشید بدرستیکه ظالمان در عذاب دایمی اند ﴿۴۵﴾
و نباشد ایشان را هیچ مددگاران که مدد کند ایشان را بجز اللّه تعالٰی و هرکرا گمراه کند اللّه تعالٰی پس نیست او را هیچ راه هدایت ﴿۴۶﴾
قبول کنید احکام اللّه تعالٰی را پیش از آن که بیاید روزی که نیست باز گشت آنرا از جانب اللّه تعالٰی نیست شما را هیچ پناهگاهی آنروز و نباشد انکار شما را هیچ نفع دهنده ﴿۴۷﴾
پس اگر ایشان روی گرداندند پس نفرستادیم ترا بر ایشان نگهبان نیست برتو مگر رسانیدن است و هرآئينه ماچون بچشانیم انسان را از جانب خود رحمتی بزرگ تکبر کند بر آن و اگر برسد به آنها مصیبتی به سبب آن اعمالی که پیش فرستاده است دست های ایشان پس به تحقیق که انسان ناسپاس است ﴿۴۸﴾

[۴۵] این نیز تخویف اخروی به شش طریقه است (مِنْ طَرْفٍ خَفِيٍّ) یعنی نظر ضعیف که چشم خود را از سبب شرم بلند کرده نمی توانند (سوال) به آیت دیگر ثابت است که حشر ایشان به حالت نابینائی میشود؟ (جواب) اول این است که این اوقات مختلف است در بعضی اوقات نظر آنها تیز میباشد (فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ) و در بعضی اوقات نظر ضعیف میباشند - جواب دوم این است که اینجا مراد از طرف خفی نظر کردن به دل است نه بر چشمها -
[۴۶] این نیز در تخویف اخروی داخل است و رد است بر شرک فی الولایة (فَمَا لَهُ مِنْ سَبِيلٍ) راه حق در دنیا و راه جنت در آخرت -
[۴۷] در این آیت دعوت به آنچه است که با آن نجات از آن عذاب های حاصل میگردد که در آیت های پیش ذکر شد (اسْتَجِيبُوا) مراد از این استجابت دعوی سوره است و انقیاد کامل احکام اللّه تعالٰی (لَا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ) یعنی اللّه تعالٰی او را دوباره باز نمی گرداند و هیچ کسی دیگری او را باز گردانیده نمی تواند -
[۴۸] این مقابل اسْتَجِيبُوا است و زجر به اعراض کنندگان و تسلیت به رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم است (وَإِنَّا إِذَا أَذَقْنَا الْإِنْسَانَ) این زجر است و بیان حالت اعراض کردن است یعنی در حال نعمت اعراض به طریقه تکبر میکند و در حالت مصیبت اعراض به طریقه کفران میکند -