إِلَيْهِ يُرَدُّ ۱۲۰۲ الدخان
حم ﴿۱﴾ وَالْكِتَابِ الْمُبِينِ ﴿۲﴾ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ ﴿۳﴾ فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ ﴿۴﴾
حا میم ﴿۱﴾
قسم است به کتاب بیان کنندهٔ اشکارا ﴿۲﴾
(گواه است بر این سخن) که ما نازل کردیم این قرآن را در شب با برکت به تحقیق ما هستیم ترساننده ﴿۳﴾
در آن شب فیصله میشود (در کتاب ملائک) از هر کار که باحکمت است ﴿۴﴾
ربط: این سوره با سوره ماقبل به چندین وجوه است وجه اول این است که در آن سوره رد بر دلایل مشرکان بود حالا در این سوره ترس عذاب دنیوی را ذکر میکند - وجه دوم این است که در آن سوره ذکر قباحت معرضین قرآن بود حالا در این سوره عظمت قرآن و مقصد قرآن را ذکر میکند - وجه سوم این است که در آن سوره تکبر فرعون را بالای موسیٰ علیه السلام ذکر کرده بود حالا در این سوره کرامت موسیٰ علیه السلام و بنی اسرائیل را ذکر میکند -
دعویٰ سوره این است: تخویف دنیوی به منکرین و معرضین قرآن در (۱۱۰،۵۹) است و ذکر عظمت قرآن و ذکر عظمت اللّه تعالٰی به آسماء وصفات او است -
خلاصه سوره:
در این سوره دو باب است باب اول تا (۴۰) است در این صدق قرآن و ذکر مقصد قرآن که توحید آسماء و صفات است باز تخویف دنیوی به ذکر دخان و بطشة الکبریٰ است باز واقعه فرعون نمونه برای دعوی سوره است و ذکر نعمات بر بنی اسرائیل است باز زجر و تخویف به سبب انکار بعث بعدالموت است -
[۲،۱] در این همان تفسیر است که در اول سوره زخرف ذکر شده است (الْمُبِينِ) در این سوره ابانت به ذکر عذابها است و در سوره زخرف ابانت به ذکر دلایل و با جواب شبهات بود -
[۳] این جواب قسم است یعنی ابانت و وضاحت این قرآن شاهد است که این منزل من اللّه است و وقت نزول آن نیز مبارک است و کتاب کامل برای انذار است (لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ) مراد از این لیلة القدر است به دلیل سوره قدر و لیلة القدر در رمضان است به دلیل سوره بقره (۱۸۵) - دیگر اینکه در باره فضیلت لیلة القدر بسیار احادیث صحیح نقل شده است و این فضیلت آن به سبب نزول قرآن کریم است - بعضی مفسرین مراد از لیلة مبارکه شب پانزدهم شعبان را گرفته اند ودر باره فضیلت آن چند احادیث را نقل کرده اند لیکن آن قول صحیح نیست مفسرین اهل تحقیق آنرا رد کرده اند -قرطبی از ابن عربی نقل کرده است که این قول باطل است - همچنین ابن کثیر گفته است که آنهای که گفته اند که این شب لیلة النصف شعبان است مانند که از عکرمه نقل شده است ، فَقَد اَبْعَدَ النجعه (به تحقیق از فایده دور رفت) و کدام احادیثی که در باره فضیلت این شب نقل شده اند در آن حدیث صحیح مرفوع متصل نیست - یعنی انزال قرآن را به این شب از این سبب خاص کرده است که در این شب فیصله کارهای محکم میشود و انزال قرآن نیز کار محکم بود پس در این شب آغاز شد (يُفْرَقُ) تقدیر همه اشیاء پنجاه هزار سال پیش از آفریدن آسمانها شده است و این به حدیث صحیح ثابت است لیکن از آن چیزهای مقرر شده برای یکسال و کارها را جدا میکند و به ملائک می سپارد و این جدا کردن در لیلة القدر میباشد از این سبب یفرق گفت که دلالت به جدا کردن میکند -