حم ۱۲۳۲ محمَّد
الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ أَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ ﴿۱﴾ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَآمَنُوا بِمَا نُزِّلَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَهُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَأَصْلَحَ بَالَهُمْ ﴿۲﴾
آنهای که کفر کردند و میگردانند مردمان را از راه اللّه تعالٰی ضایع کرد اعمال ایشان را ﴿۱﴾
و آن کسانی که ایمان آوردند و اعمال کردند برابر به سنت و ایمان آوردند به آنچه (وحی) که نازل شده است بر محمّد صل اللّه وعلیه وسلم و آن حق است از جانب پروردگار ایشان دور میسازد از ایشان اللّه تعالٰی بدی های ایشانرا و نیکو میسازد حال ایشان را ﴿۲﴾
این سوره و سوره فتح و الحجرات این باب چهارم حصه اخری است دراین مسئله قتال و انتقام را ذکر میکند -
ربط: این با سوره ماقبل از چندین وجوه است وجه اول این است که در سوره ماقبل ذکر دعوت و تبلیغ بود حالا در این سوره امر است به قتال فی سبیل اللّه - وجه دوم این است که در اخیر آن سوره اهلاک فاسقین ذکر شد حالا در اول این سوره ذکر علت آن است -
دعویٰ این سوره: امر به قتال فی سبیل اللّه در (۴) به ذکر هیجده احوال کافران و آن علت های قتال است و هیجده صفات مومنان برای ترغیب دادن به قتال و هیجده اوصاف منافقین که آن اوصاف مانعه قتال اند - و دعوی توحید که مقصد قتال است در آیت (۱۹) ذکر است -
خلاصه سوره:
این سوره تقسیم به دو باب است باب اول تا (۱۹) است در این تفصیلاً هیجده احوال مشرکین را و هیژده صفات مومنین را به طریقه تقابل به فریقین ذکر میکند - وباز تخویف به ذکر قرب قیامت در (۱۸) ودعویٰ توحید در (۱۹) -
[۱] در این آیت سه حالات کافران را برای زجر ذکر کرده است و هر آنکس که این اوصاف در آن موجود باشد این آیت برای آنها شامل است (أَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ) مراد از این آن اعمال خیر است که با آن کفر و شرک میکند مانند عبادات، اخلاق نیکو، آزاد کردن زندانیان، صدقات دادن، صله رحمی کردن، مهمانی دادن، با همسایه ها احسان کردن این همه ضایع است -
[۲] در این پنج حالات مومنان را ذکر کرده است و بشارت به آنها است (وَآمَنُوا بِمَا نُزِّلَ عَلَى مُحَمَّدٍ) چون در این سوره مقصد ذکر این امت بود و دو صفات اولی به مومنان شامل بود پس این صفت را ذکر کرد که اشکار شود که مراد این امت است (وَأَصْلَحَ بَالَهُمْ) مراد از بال مطلق حال و شان ایشان است اگر دنیوی باشد یا دینی باشد و مراد از اصلاح در آن انداختن فوائد دنیوی و اخروی است - از ضابع شدن نجات دادن است -